| Auteur: Pim / Supervisor: Pim / Co-auteur: {{{coauthor}}} / Niveau: Gevorderd / Paginastatus: Incompleet. Laatste bewerking: Pim. Zie ook Handleiding. Eerste Hulp Wiki zoekt schrijvers! Schrijf jij ook mee? |
Een beknelling van een lichaamsdeel (of crush-letsel) of zelfs een deel van het lichaam kan tot ernstige letsels leiden. Bij ongevallen wordt vaak van een beknelling gesproken als het slachtoffer vast zit in de auto en er niet meer zelfstandig uit kan komen doordat de vervorming van de auto zijn bewegingen onmogelijk maken. Beknellingen kunnen echter op veel meer plaatsen voorkomen, denk bijvoorbeeld in fabrieken waar men met grote machines werkt, op het boeren bedrijf en na instorting van een gebouw (dan ook wel bedelving genoemd).
In de eerste plaats kan een beknelling leiden tot een direct gevaar voor het slachtoffer wanneer er bijvoorbeeld brand of ontploffingsgevaar is, hij kan immers niet weg. Dit vraagt ook van de eerstehulpverlener dat hij alert is op gevaar en indien er een dreigend gevaar is soms de keuze zal moeten maken om af te wachten met het benaderen van het slachtoffer tot professionele hulp is gearriveerd.
Inhoud
Beknelling van een lichaamsdeel
Beknellingen van lichaamsdelen, zoals vingers, handen, armen, voeten of benen komen met enige regelmaat voor. Mensen raken bekneld in machines, tussen deuren of er valt een zwaar voorwerp op het lichaamsdeel. Soms is de beknelling kortdurend en kan men het lichaamsdeel snel terugtrekken, soms is professionele hulp nodig om de machine uit te schakelen en het lichaamsdeel te bevrijden. Afhankelijk van de druk die op het lichaamsdeel gestaan heeft kan de schade aanzienlijk zijn. Som is er slechts sprake van kneuzing en bloeduitstorting, maar in ernstiger geval zijn ook dieper liggende structuren, zoals spieren, bloedvaten, zenuwen en botten aangedaan. Er kan sprake zijn van ernstige botbreuken met vervorming. Wanneer de druk zeer groot is geweest kan zelfs een lichaamsdeel geamputeerd zijn.
Beknelling van een deel van het lichaam
Bij auto ongevallen komt beknelling met enige regelmaat voor. Doordat door de grote krachten tijdens het ongeval de auto vervormd is, is de ruimte in het passagierscompartiment verkleind waardoor het slachtoffer zich niet vrij meer kan bewegen: hij zit bekneld. Het ongevalsmechanisme speelt een belangrijke rol bij beknelling. Primair kunnen er letsels zijn als gevolg van het ongeval, zoals inwendige bloedingen, wervelletsels en botbreuken. Als gevolg van de beknelling treedt secundair ook schade op. De grote druk die wordt uitgeoefend op het beknelde deel kan voor problemen zorgen met de doorbloeding (de bloedvaten worden dichtgedrukt), de ademhaling kan bemoeilijkt worden (met name bij druk op de buik en borstkas) en er ontstaat grote schade aan de weefsels en spieren als gevolg van zuurstoftekort.
Bevrijding bij een beknelling dient gecontroleerd plaats te vinden, waarbij de ambulancedienst en brandweer nauw samenwerken om het slachtoffer te bevrijden. Wanneer de druk plotseling wordt weggehaald, is de kans aanwezig dat er een snelle toename is van inwendige bloedingen en dat er nieuwe bloedingen ontstaan. Immers, de druk van buitenaf zorgt voor het dichtdrukken van de bloedvaten, maar daarmee heeft deze ook een (tijdelijke) stelpende werking. Ook kunnen botbreuken en bekkenletsel in eerste instantie stabiel zijn, maar bij een verandering van de druk verplaatsen en nieuwe bloedingen veroorzaken.
De bevrijding van het slachtoffer heet extricatie en is een specialistische handeling. Wanneer de vitale functies in eerste instantie stabiel zijn zal men het slachtoffer rustig en gecontroleerd bevrijden. Soms wordt een traumahelikopter ingeschakeld om het slachtoffer te stabiliseren en tijdelijk in slaap te maken tijdens de procedure. Indien nodig kan de trauma-arts aanvullende handelingen verrichten en eventueel een chirurgische amputatie van een lichaamsdeel verrichten en ernstige bloedingen stoppen. Indien de vitale functies bedreigd zijn kan men kiezen voor een 'rapid extrication' waarbij het slachtoffer snel bevrijd wordt om met spoed naar het ziekenhuis getransporteerd te worden.
Bij slachtoffers die lang bekneld hebben gezeten kan na bevrijding het zogenaamde 'Crush syndroom' optreden (medische term: traumatische rhabdomyelyse). Het crush syndroom ontstaat als gevolg schade door het opnieuw doorbloed raken van eerder afgeknelde lichaamsdelen. In de spieren en weefsels is lange tijd zuurstoftekort geweest doordat de bloedvaten afgekneld waren. Hierdoor ontstaan afvalstoffen (onder andere myoglobine uit de spieren) die giftig kunnen zijn. Bij reperfusie (nieuwe doorstroming) komen deze stoffen vrij en kunnen ze ernstige schade geven aan onder andere de nieren.
Eerste hulp
Bij een auto ongeval met beknelling zijn de mogelijkheden van de eerstehulpverlener beperkt. Hij gaat in principe niet proberen het slachtoffer te bevrijden, omdat hiervoor specialistische kennis en instrumenten nodig zijn.
- Let op de eigen veiligheid. Ga niet het autowrak in als de airbags niet zijn afgegaan. Kijk of er gevaar is voor brand of explosie.
- Schakel zo snel mogelijk professionele hulp in en meldt dat het om een beknelling gaat.
- Controleer de vitale functies volgens het ABCDE-protocol.
- Maak knellende kleding los en probeer de luchtweg voorzichtig vrij te maken. Gebruik zo nodig manuele fixatie om de nek te stabiliseren.
- Verwijder zo mogelijk voorwerpen die druk geven op de borst en de ademhaling belemmeren.
- Stelp uitwendig bloedverlies zo veel mogelijk. Laat beklemde lichaamsdelen zo mogelijk zitten.
- Bescherm het slachtoffer tegen afkoeling.
Bedelving van het lichaam
Bedelving van een slachtoffer na een instorting van een gebouw tijdens bouwwerkzaamheden, bij een aardbeving, een lawine of zandverschuiving is een zeer ernstig ongeval. Soms overlijdt het slachtoffer direct omdat hij hersenletsel oploopt, een hoge dwarslaesie heeft of verstikt. De grote druk van het bovenliggende zand of puin kan de zuurstofvoorziening en de ademhaling ernstig belemmeren.
Externe links
- Wikipedia Crush Syndrome: http://en.wikipedia.org/wiki/Crush_syndrome