| Auteur: Pim,Sija / Supervisor: Pim / Co-auteur: Sija / Niveau: Beginner/Gevorderd / Paginastatus: Concept. Laatste bewerking: Pim. Zie ook Handleiding. Eerste Hulp Wiki zoekt schrijvers! Schrijf jij ook mee? |
Benauwdheid en kortademigheid zijn twee klachten die in de volksmond veel door elkaar gebruikt worden en verschillende betekenissen kunnen hebben. Benauwdheid kan verschillende oorzaken hebben en kan ontstaan met of zonder voorafgaand trauma.
- Benauwdheid is vaak een gevoel van moeizame ademhaling, een benauwd gevoel op de borst of in de keel. Vaak zijn er ademhalingsmoeilijkheden.
- Kortademigheid of kort van adem zijn wordt vaak omschreven als men na wat inspanning even op adem moet komen. Doorademen of doorzuchten is vaak niet goed mogelijk.
Inhoud
Benauwdheid na trauma
Bij een trauma kunnen ribben en/of longen beschadigd raken waardoor benauwdheid optreedt. Een voorbeeld van een stomp trauma is het uitklappen van de airbag bij een ongeluk; dit gaat met zoveel kracht dat ribben kunnen breken. Bij steekwonden in de borstkas waarbij een zuigende borstwond is ontstaan, moet rekening gehouden worden met een klaplong (Pneumothorax). Een stomp trauma in de buik kan ook gepaard gaan met benauwdheid. Houd bij verwondingen van de borstkas ook rekening met schade aan organen die onder de ribben liggen zoals lever, milt en nieren.
Klaplong/Pneumothorax
Voor uitgebreide informatie zie Pneumothorax
Bij een klaplong zit er lucht tussen de longvliezen. Dit kan ontstaan door een steekwond of gebroken ribben die de longvliezen doorboren. Symptomen bij een pneumothorax:
- Acute benauwdheid en pijn op de borst die vast zit aan de ademhaling
- Schouderpijn of pijn tussen de schouderbladen
- Mogelijk beweegt een helft van de borstkas niet mee met de ademhaling
- Mogelijk opgeven van helderrood, schuimend bloed
- Zuigende borstwond bijvoorbeeld bij steekwond
Handelen:
- Let op eigen veiligheid met name bij steek/schotwonden
- Bel 112
- Als er nog een voorwerp (zoals een mes) in de borstkas zit, laat je deze zitten
- Plak een eventuele zuigende borstwond af zoals beschreven bij zuigende borstwond
- Blijf de vitale functies controleren
Gebroken/gekneusde ribben
Voor uitgebreide informatie zie Ribfracturen en Fladderthorax
De klachten bij gekneusde of gebroken ribben zijn meestal hetzelfde:
- Acute, duidelijk gelokaliseerde pijn
- Pijn wordt erger bij bewegen, lachen en hoesten
- Oppervlakkige, soms versnelde, ademhaling
- Het slachtoffer kan nog wel diep inademen, maar doet dit vaak niet vanwege de pijn
Zowel een fractuur als een kneuzing van de ribben gaat zonder verdere behandeling over (de borstkas kan immers niet ingegipst worden). Wel is het belangrijk bedacht te zijn op een klaplong. Scherpe botstukken kunnen de longvliezen beschadigen. Het slachtoffer moet altijd naar het ziekenhuis voor verdere controle en pijnstilling.
Als 2 of meer ribben op 2 of meer plaatsen gebroken zijn is er sprake van een fladderthorax. Hierbij ontstaat een los ribsegment dat tegengesteld aan de ademhaling beweegt. Symptomen zijn:
- Ernstige kortademigheid
- Ernstige pijn aan de borstkas
- Oppervlakkige (versnelde) ademhaling
Een fladderthorax is een levensbedreigende aandoening, waarbij snel ingrijpen door professionele hulpverleners vereist is. Omdat een fladderthorax alleen ontstaat bij ernstige verkeersongevallen/ aanrijdingen, men moet dus ook bedacht zijn op inwendige bloedingen (let dus op shock). Laat het slachtoffer (indien mogelijk en geen verdenking op letsels van de nekwervelkolom) in een halfzittende houding zitten.
Bloeding in de borstkas
Als gevolg van een trauma aan de borstkas, bijvoorbeeld een steekwond, schotwond, stomp trauma of breuken van ribben kunnen behalve een klaplong ook bloedingen in de borstkas optreden. De borstkas kan veel bloed bevatten en behalve ademhalingsmoeilijkheden kunnen er ook tekenen van shock zijn.
Tekenen van een bloeding in de borstkas zijn:
- Ernstige benauwdheid
- Ophoesten van (helderrood) bloed, vaak schuimend
- Tekenen van zuurstoftekort
- Tekenen van shock
Stomp buiktrauma
Voor uitgebreide informatie zie stomp buiktrauma
Bij een stomp buiktrauma is er meestal alleen in het begin sprake van benauwdheid. Een aantal keer diep inademen verhelpt meestal de klachten van benauwdheid. Vaak ligt iemand na een stomp buiktrauma in foetushouding. Door rustig te ademen ontspannen de verkrampte spieren. Als dit niet helpt moet professionele hulp ingeschakeld worden. Soms ontstaat na een stomp buiktrauma shock als gevolg van bloedverlies in de buik. De bloeding geeft prikkeling van het buikvlies. Pijn in de buik kan ademhalingsmoeilijkheden geven, met name bij mensen met een buikademhaling.
Benauwdheid zonder voorafgaand trauma
Zonder voorafgaand trauma kan benauwdheid ook optreden. Dit kan verschillende oorzaken hebben, ook oorzaken die niets met de ademhaling te maken lijken te hebben.
Astma en COPD
Voor uitgebreide informatie zie Astma en COPD
Bij astma is er sprake van ontsteking en vernauwing van de luchtwegen. Door prikkelende stoffen, een verkoudheid of inspanning kan een astma-aanval ontstaan. Hierbij heeft het slachtoffer last van:
- Hoesten
- Piepende ademhaling (met name bij de uitademing)
- Strak gevoel op de borst
- Benauwdheid en kortademig
Handelen: Vaak is het slachtoffer bekend met de klachten. Adviseer het slachtoffer om in halfzittende houding te zitten en laat het slachtoffer zijn medicijnen (zoals Ventolin of Bricanyl) innemen. Hiermee nemen de klachten normaliter binnen 10-20 minuten af. Als de klachten niet afnemen of erger worden moet afhankelijk van de ernst contact opgenomen worden met de huisarts of ambulance. Als het slachtoffer niet bekend is met astma, moet er verder uitgevraagd worden. Er kan bijvoorbeeld sprake zijn van hyperventilatie, hoewel hierbij geen piepende ademhaling wordt gehoord. Als de benauwdheid niet afneemt of erger wordt, moet professionele hulp ingeschakeld worden.
Anafylactische reactie
Voor uitgebreide informatie zie Anafylaxie.
Bij een ernstige allergische reactie (anafylaxie) kan als gevolg van zwelling van de slijmvliezen ook benauwdheid optreden, die snel toeneemt en tot verstikking kan leiden. Er is vaak een allergie voor medicijnen (zoals antibiotica of pijnstillers), noten, pinda's, wespen, bijen of schaaldieren. De belangrijkste symptomen zijn:
- Benauwdheid
- Gierende of piepende ademhaling, zowel bij in- als bij uitademing
- Zwelling van het gelaat, lippen en tong
- Huiduitslag, jeuk
- Tekenen van anafylactische shock
Hyperventilatie
Voor uitgebreide informatie zie Hyperventilatie en paniekaanval
Bij hyperventilatie ademen mensen sneller en dieper dan normaal. Hierdoor daalt het CO2-gehalte van het bloed. Symptomen zijn:
- Benauwdheid, gevoel te stikken
- Hartkloppingen, toegenomen hartfrequentie
- Stekende pijn op de borst
- Transpiratie, duizeligheid, misselijkheid
- Angst en paniek
- Tintelingen rond de mond en in handen of vingers
Handelen: Stel het slachtoffer gerust en zorg dat het slachtoffer langzamer gaat ademen. Bedenk dat hyperventilatie ook een uiting kan zijn van zuurstoftekort. Indien het slachtoffer een blauwe gelaatskleur en blauwe lippen (centrale cyanose) heeft, dan is er geen sprake van een gewone hyperventilatie en moet professionele hulp worden ingeschakeld.
Spontane pneumothorax
Een klaplong kan spontaan ontstaan. Dit gebeurt meestal bij lange, dunne, jonge mannen, of bij rokers met een longaandoening coals COPD. Symptomen en klachten zijn hetzelfde als bij een klaplong door een trauma behalve dat er geen zuigende borstwond zichtbaar is. Voor uitgebreide informatie zie Pneumothorax
Symptomen bij een spontane pneumothorax:
- Acute benauwdheid en (stekende of scherpe) pijn op de borst die vast zit aan de ademhaling
- Schouderpijn of pijn tussen de schouderbladen
- Mogelijk opgeven van helderrood, schuimend bloed
Handelen:
- Bel 112
- Laat het slachtoffer in een halfzittende houding zitten
- Blijf de vitale functies controleren
Hartinfarct
Voor uitgebreide informatie zie Hartinfarct
Bij een hartinfarct kan ook benauwdheid of kortademigheid optreden. Dit is echter doorgaans niet de hoofdklacht. Klachten bij een hartinfarct zijn:
- Drukkende pijn op de borst, benauwd gevoel op de borstkas
- Eventueel uitstraling naar linker (of rechter) arm, kaak en schouders
- Misselijk, braken, transpiratie
- Klamme, bleke huid
- Angst
Handelen:
- Schakel professionele hulp in (112)
Pijn in de buik
Zie Pijn in de buik
| ABCDE | Ziektebeeld | |
|---|---|---|
| Airway | Luchtwegbelemmering | |
| Anafylaxie | ||
| Breathing | Astma/COPD | |
| Pneumothorax | ||
| Longoedeem | ||
| Letsel van de borstkas Zuigende borstwond |
||
| Circulation | Hartinfarct | |
| Shock | ||
| Harttamponade | ||
| Hartritmestoornissen |