Pneumothorax
Pneumothorax Inleiding Pneumothorax betekent ‘lucht in de borstholte’. Hiermee wordt bedoeld dat er lucht zit tussen de longvliezen (de pleuraholte). Er bestaat een exogene en een endogene pneumothorax. Exogene pneumothoraces zijn alle pneumothoraces waarbij er door een verwonding van buitenaf een pneumothorax ontstaat. Hierbij moet men denken aan een steekwond, maar ook aan het aanprikken van een vena subclavia-infuus. Men kan dan een borstwond aantreffen welke een zuigend geluid maakt bij het ventileren: een zuigende borstwond. Een endogene pneumothorax is een pneumothorax die ontstaat van binnen uit. Hierbij moet je denken aan een idiopatische pneumothorax of aan een reanimatie (waarbij ribben worden gebroken, die de beide pleurae doorboren). Een pneumothorax is alleen levensbedreigend als de patiënt een longaandoening heeft, of als er spanning opbouwt (zie ‘spanningspneumothorax’) of als de pneumothorax bilateraal is. Indien een patiënt nog een normale gaswisseling van O2 en CO2 heeft in de andere long, hoeft de patiënt niet eens ernstig dyspnoeïsch of cyanotisch te zijn. Pathofysiologie De oorzaak van een pneumothorax: Exogene pneumothorax door perforatie: zowel in thorax als in abdomen. Bij een abdomen- perforatie moet het diafragma ook geperforeerd worden, anders kan er geen pneumothorax ontstaan. Door de perforatie wordt er een verbinding gemaakt tussen de thoraxholte en de buitenlucht. Omdat in de thoraxholte een negatieve druk heerst, zuigt deze lucht van buiten aan. Dit noemt men dan een zuigende borstwond. Hierdoor collabeert de long partieel of volledig. Idiopathisch (spontaan). Dit is vooral bij lange, dunne, jonge mannen die roken. Zij hebben vaak blebs (blaasjes) onder de pleura visceralis. Dit zijn zwakke plekken in het longweefsel die makkelijker knappen. Als deze knappen, is er een open verbinding via de luchtwegen naar de thoracale holte. Door deze luchtwegen wordt de lucht aangezogen, waardoor er een pneumothorax ontstaat. Iatrogeen: reanimatie, aanprikken vena subclavia infuus, drain aanleggen, borstoperaties. Het principe is bij allen hetzelfde: Het longweefsel wordt geraakt, en er ontstaat een open verbinding tussen de thoraxholte en de buitenlucht. Duiken: Bij het opstijgen met ingehouden adem, ontstaat er een te grote druk in de longen. Hierdoor knappen er veel alveoli. Dit veroorzaakt een open verbinding tussen de lucht en de thoracale holte. Symptomen en klachten Acuut optredende dyspnoe. Een partiële pneumothorax zonder onderliggende longaandoening zal weinig symptomen veroorzaken Plotselinge pijn in de thorax Schouderpijn Als de long zelf ook is geraakt, geeft het slachtoffer helderrood, schuimend bloed op. Indien er sprake is van een exogene pneumothorax kan er een zuigende borstwond zijn. Differentiaaldiagnose Hematothorax (bloeding in de thorax) Spanningspneumothorax Handelen Het grote gevaar van een pneumothorax is het ontstaan van een spanningspneumothorax. Dit wil je dus ook voorkomen als EHBO-er. 5BOSA2 – Vaardigheden 80 Acute Geneeskunde Exogene pneumothorax (zuigende borstwond) Het eerste wat je doet, is het luchtdicht afdekken van een zuigende borstwond (open pneumothorax). Dit kun je op een aantal manieren doen. Indien je een steriel gaasje bij de hand hebt, druk je het steriele gaasje op de wond. Om ervoor te zorgen dat er geen lucht meer de wond in stroomt, plak je het gaasje aan 3 zijden vast; onder en aan de 2 zijkanten. Omdat het gaasje zo niet luchtdicht is, plakt je vervolgens van beneden naar boven, dakpansgewijs, het gaasje af (zie afbeelding). Hierdoor wordt het steriele gaasje wel luchtdicht. Let erop dat je NIET het gaasje boven ook nog afplakt. Door de bovenkant open te laten, kan er nog wel lucht uit, maar niet meer lucht in. Dit wordt ook wel een ‘ventiel’ genoemd. Indien je geen gaasje bij de hand hebt, kun je een plastic zakje of een latex handschoen (eerst op maat knippen) of iets dergelijks gebruiken. Nadat je het plastic zakje of de handschoen erop hebt gelegd, plak je deze aan 3 zijden vast. Deze methode kan ook worden gebruikt om een steriel gaasje luchtdicht af te dekken. De bovenkant laat je open om dezelfde reden; omdat dan daar de lucht er nog uit kan, maar niet meer in. Eventuele messen en andere puntige voorwerpen die uit de borstholte steken laat men zitten. Dit omdat dit corpus alienum een eventuele pneumothorax heeft voorkomen, omdat dit corpus alienum zorgt voor een (gedeeltelijke) ventielfunctie. Daarnaast loop je het risico ernstige bloedingen te veroorzaken door het object te verwijderen. Het slachtoffer moet in een halfzittende houding de komst van professionele hulp afwachten. Als het slachtoffer bewusteloos is, moet het op de aangedane zijde in de stabiele zijligging worden gelegd, tenzij daar nog een corpus alienum uitsteekt. De reden om het slachtoffer op de aangedane zijde te leggen is de volgende: indien het slachtoffer met de gezonde zijde onder wordt gelegd heeft de gezonde long door het gewicht van het lichaam meer moeite om goed te bewegen en kan de ademhaling in gevaar komen. Met de aangedane zijde onder ligt de gezonde long boven en kan deze goed ontplooien. Indien er sprake is van mogelijk wervelletsel of een dwarslaesie, gebruik dan niet de stabiele zijligging maar de chinlift om de luchtweg vrij te houden. Deze stoornis in de Breathing kun je als EHBO-er niet verder oplossen, je waarschuwt 112 en vervolgens ga je verder met het onderdeel Circulation. Het slachtoffer moet per ambulance naar het ziekenhuis vervoerd worden. Indien het slachtoffer een pneumothorax heeft zonder zuigende borstwond, kun je als EHBO-er weinig doen. Ga verder met Circulation en laat het slachtoffer in een halfzittende houding (achterover leunend) de komst van de ambulance afwachten. Voor een exogene pneumothorax dient altijd een ambulance gebeld te worden. Zie volgende pagina voor demonstratie van afplakken van een zuigende borstwond. Endogene pneumothorax: Omdat deze pneumothorax van binnen uit is ontstaan, kun je als EHBO-er dit niet verhelpen. Volg het protocol zoals beschreven staat bij ‘Handelen: exogene pneumothorax (zuigende borstwond)’. Vervoer het slachtoffer in een halfzittende houding naar de SEH, bij ernstige benauwdheid of insufficiënte ademhaling dient men via 112 een ambulance te bellen.