| Auteur: Pim / Supervisor: Pim / Co-auteur: [[]] / Niveau: Gevorderd / Paginastatus: Concept. Laatste bewerking: Casper. Zie ook Handleiding. Eerste Hulp Wiki zoekt schrijvers! Schrijf jij ook mee? |
Wervelletsel omvat alle letsels van de wervels, wervelkolom en omliggende structuren. Een wervelletsel is een verstoring van de samenhang en stevigheid van de wervelkolom, waarbij het risico ontstaat dat er schade ontstaat aan het ruggenmerg zoals een dwarslaesie.
De wervelkolom wordt ingedeeld in drie onderdelen:
- De nekwervelkolom (cervicaal, bestaande uit zeven wervels
- De borstwervelkolom (thoracaal) bestaande uit 12 wervels
- De lendewervelkolom (lumbaal), bestaande uit 5 wervels
De wervelkolom bestaat dus uit totaal 24 wervels, begint in de schedel en eindigt in het heiligbeen en het bekken. De wervels worden bijeen gehouden door gewrichten, tussenwervelschijven en banden (ligamenten).
Zie ook: wervelkolom en wervelkolom en trauma.
Letsels van de wervelkolom worden meestal veroorzaakt door een hoogenergetisch trauma, waarbij tijdens een ongeval dusdanig veel kracht op de wervelkolom en de ligamenten wordt uitgeoefend waardoor verschuiving van de gewrichten plaatsvindt en de samenhang verstoord raakt. Het ongevalsmechanisme is mede bepalend voor de ernst en de plaats van de fracturen in de wervelkolom. Omdat het ruggenmerg in de wervelkolom loopt, is er bij beschadiging van de wervelkolom groot risico op het optreden van doorsnijding of schade aan het ruggenmerg, ook wel dwarslaesie genoemd. Door een dwarslaesie treedt uitval op onder het niveau van de doorsnijding.
Een dwarslaesie kan zowel gedeeltelijk als geheel zijn. Bij een gedeeltelijke doorsnijding van het ruggenmerg zal een deel van de functies onder het niveau van de dwarslaesie intact blijven, mits de schade niet toeneemt, door bijvoorbeeld verplaatsing van het slachtoffer. Bij een volledige dwarslaesie is er uitval van alle functies onder het niveau van de doorsnijding.
De meest voorkomende plaats waar fracturen van de wervelkolom voorkomen zijn de nekwervelkolom en de borstwervelkolom.
Een wervelleltsel hoeft niet per se door een groot ongeval op te treden. Door veranderingen in het bot of de structuren van de wervelkolom, bijvoorbeeld door ziekte, kunnen 'spontaan' fracturen optreden. Denk bijvoorbeeld aan botontkalking (osteoporose), uitzaaiingen van kanker (metastasen) of andere afwijkingen. Deze fracturen kunnen spontaan of bij een zeer klein trauma al optreden.
Ook de whiplash (een type cervicaal wekedelenletsel) wordt apart genoemd, omdat deze vaak na een zeer typisch ongevalmechanisme (kop- staart botsing) voorkomt.
Symptomen en klachten bij wervelletsel en dwarslaesie
Vanwege het risico op verergering van het letsel en het mogelijke veroorzaken van een dwarslaesie is het essentieel om aan de hand van het ongevalsmechanisme na te gaan of er sprake is van een hoogenergetisch trauma en er dus wervelletsel kan bestaan. Bij ieder hoogenergetisch trauma is er de verdenking op wervelletsel, tot het tegendeel in het ziekenhuis bewezen is. Er is een aantal specifieke ongevalsmechanismen dat vaak voorkomt bij wervelletsel:
Voor een wervelletsel in de nekwervelkolom (cervicaal wervelletsel) zijn dat:
- Ieder hoogenergetisch trauma
- Verwondingen boven het niveau van het sleutelbeen (clavicula), dus in de nek en aan het hoofd
- Pijnk in de hals, spontaan of bij bewegingen
- Bewusteloosheid na een ongeval, bewusteloosheid en verwondingen aan het hoofd
- Na een voor of achterwaartse beweging van de nek (kop-staartbotsing)
Voor een wervelletsel in de borst- of lendewervelkolom zijn dat:
- Ieder hoogenergetisch trauma
- Een val recht op de hiel of stuit
- Na een voor of achterwaartse beweging van de romp
- Na een val waarbij de rug gedraaid werd
Op grond van het ongevalsmechanisme kan met een verdenking hebben op wervelletsel, voor die verdenking is het niet noodzakelijk dat het slachtoffer ook daadwerkelijk klachten en symptomen heeft van wervelletsel.
De klachten bij een wervelletsel bestaan vaak uit pijn ter plaatse van de breuk in nek of rug. Soms is er sprake van uitstralende pijn vanuit de nek of rug in armen of benen. Er kunnen tintellingen of een dof gevoel zijn in armen of benen en bij een volledige dwarslaesie is er geen gevoel meer in de ledematen onder het aangedane deel van het ruggenmerg. Realiseer je dat ernstige verwondingen elders in het lichaam af kunnen leiden van de pijn in de nek of rug. Dit is ook het geval bij gebruik van alcohol, bewustzijnsstoornissen en drugsgebruik. Dit worden ook wel afleidende verwondingen of distracting injuries genoemd.
Bij een complete dwarslaesie (en soms ook bij een gedeeltelijke dwarslaesie worden vaak ook nog andere symptomen gezien. Op de voorgrond staat uitval, het onvermogen ledematen te bewegen en gevoelloosheid. Daarnaast kan er sprake zijn van urineverlies of het onvermogen te urineren. Bij mannen kan een blijvende erectie optreden (priapisme), zij zijn zich daar vaak niet van bewust. Als gevolg van onderbreking van het autonome zenuwstelsel kan ook neurogene shock optreden.
Bij zeer hoge dwarslaesies in de nekwervelkolom (ter hoogte van de 3e en 4e nekwervel) kunnen stoornissen in de ademhaling optreden als gevolg van doorsnijding van de zenuwen die de ademhaling aansturen. Dit is niet met het leven verenigbaar.
Handelen bij wervelletsel en dwarslaesie
- Benader het slachtoffer volgens de ABCDE-methodiek
- Ga vroegtijdig het ongevalsmechanisme na en beoordeel of er sprake is van een hoogenergetisch trauma of een ongeval dat wervelletsel kan veroorzaken
- Indien er een hoogenergetisch trauma heeft plaatsgevonden of er een verdenking is op wervelletsel:
- Immobiliseer de nek van het slachtoffer met de handgreep van Zäch of manuele fixatie
- Instrueer het slachtoffer om niet meer te bewegen en geen 'ja' of 'nee' te schudden
- Waarschuw 112
- Wees bedacht op stoornissen in de vitale functies, het bestaan van hoofd- en hersenletsel en neurogene shock