Harness Suspension Trauma
| Auteur: Wijnand / Supervisor: Pim / Co-auteur: [[]] / Niveau: Gevorderd / Paginastatus: Incompleet. Laatste bewerking: Pim. Zie ook Handleiding. Eerste Hulp Wiki zoekt schrijvers! Schrijf jij ook mee? |
Een groot onderschat gevaar bij het werken aan lijnen (in industriële toepassing en/of bergsport) is het Harnas Suspension Trauma (HST) of Harness Hang Syndrome (HHS). Synoniem: ‘orthostatic shock while suspendeer’. Het grootste risico is de onbekendheid met het gebruik van persoonlijke valbeveiliging, niet alleen hoe wordt het gebruikt maar ook wat te doen als iemand daadwerkelijk in een harnas (hoog/ buiten bereik) boven de grond hangt. Als een gebruiker het harnas niet goed aantrekt en de banden niet goed op maat zet is het zelfs mogelijk uit het harnas te vallen. Kwetsuren aan de rug zijn daarbij niet uit te sluiten. Maar het grootste risico is het te lang onbeweeglijk in een harnas hangen! Op het moment dat een slachtoffer na een val van hoogte (gewond is geraakt of) het bewustzijn heeft verloren kunnen de beenlussen van het harnas de aders in de liezen afknellen, waardoor er wel bloed via de slagaders het been in kan stromen, maar er geen bloed meer naar het lichaam terug gepompt kan worden! Het gevolg daar van is dat er onvoldoende circulerend bloed in het lichaam is. Het bloed wordt dus in de benen ‘opgeslagen’. Het slachtoffer kan door gebrek aan bloedcirculatie in shock raken en kan daar binnen het kwartier aan overlijden.
Redding bij een mogelijk HST is er op gericht om het slachtoffer bij bewustzijn te houden. Hier zijn verschillende methodes voor, maar de belangrijkste is tegen het slachtoffer te blijven praten en het slachtoffer instructie te geven dat hij met zijn benen een ‘fietsbeweging’ moet (blijven) maken. Is dat niet mogelijk dan kan zelfs het alleen bewegen met de voeten al voldoende zijn. Als een slachtoffer bewusteloos raakt (wat na 5 minuten al in kan treden als het slachtoffer niet geïnstrueerd wordt), dan is het noodzaak het slachtoffer zo spoedig mogelijk op een vaste ondergrond te krijgen. De handelingen die hierna volgen kunnen van levensbelang zijn.
Uitgangspunt is dat voordat het slachtoffer terug op de grond komt er een kunstmatige afsluiting in de liezen wordt gecreëerd. Dit is te realiseren door het slachtoffer de bovenbenen op te (laten) trekken naar de borstkast. Vervolgens het slachtoffer langzaam (in verschillende fasen) neer te zetten en stap voor stap de benen weer te laten strekken. Hierdoor ontstaat dat het bloed geleidelijk naar het hart wordt teruggehaald waarmee is voorkomen dat er in één keer een grote hoeveelheid bloed vrijkomt. Het hart kan ‘dan namelijk ‘verdrinken’ in eigen bloed waardoor een (HST) slachtoffer overlijdt. Over de gehele wereld wordt er met verschillende visies omtrent HST gewerkt. Vooralsnog lijkt het er op dat deze methode (nog) als een van de beste onderbouwd is.
Inleiding
Het stil hangen in een gordel kan levensbedreigend zijn. Er zijn gevallen bekend van arbeiders die van hoogte zijn gevallen, opgevangen zijn in hun ‘full-body harness’, vervolgens niet op tijd gered konden worden en daarna binnen het uur overlijden. Eerste onderzoeken en testen op dit gebied zijn al in 1968 uitgevoerd. Inmiddels is ook in Nederland steeds beter bekend dat dit ‘harness suspensoir trauma (HST)’ een groot risico is voor mensen die aan lijnen op hoogte werken.
Fysiologie
De achtergronden van HST zijn ongeveer gelijk aan die van ‘een omvallende militair’. Na een lange periode stil te hebben gestaan komt het voor dat deze flauw valt. Maar na het op de grond terecht komen, komt deze in het algemeen vrijwel meteen weer bij.
Laten we een dergelijk voorval eens fysiologisch bekijken:
- Het hart pompt bloed door het lichaam. Eerst worden de longen gepasseerd en wordt zuurstof toegevoegd zodat zuurstofrijk bloed de organen bereikt. Hier wordt de zuurstof gebruikt voor arbeid/beweging.
- Vervolgens zal zuurstofarm bloed terug gaan naar het hart waar het weer richting longen en organen wordt gepompt. Het zuurstofarme bloed dat terug naar het hart moet, heeft echter een aantal hindernissen te nemen. Zo zal het tegen de zwaartekracht in omhoog moeten, terwijl het de minste pompende werking van het hart ondervindt, het bevindt zich immers ‘ver’ van het hart af. Het betreft hier met name het bloed in de ledematen als benen en voeten. Om deze hindernissen te nemen zijn de aderen klein (om spanning te houden), bezitten ze ‘kleppen’ (die verhinderen dat als het hart ontspant, het bloed terugzakt) en heeft het lichaam een ‘spierpomp’ die, bij actief gebruik van de spieren, meehelpt het bloed naar boven te pompen.
Bij een militair die al een tijd roerloos stil staat, heeft bovengenoemde spierpomp al een tijd niet gewerkt, met als gevolg dat bloed zich ophoopt in de benen (‘venous pooling’). Doordat steeds minder bloed het hart bereikt, kan de militair bewusteloos raken en valt dan om. Door dit omvallen wordt het probleem ook weer opgelost doordat de verstoring van de bloedcirculatie wordt verholpen. Omdat de soldaat ligt, hoeft bloed niet meer tegen de zwaartekracht in gepompt te worden en kan er nu weer meer bloed naar het hart gepompt worden. Het resultaat is dat de militair snel bij zal komen en dardoor minimale schade ondervindt van het voorval.
De praktijk bij werken op hoogte
Bij werkzaamheden op hoogte draagt, zoals de regels voorschrijven, iemand een valbeveiliging in de vorm van een gordel met valabsorptie. Na het verliezen van evenwicht komt de persoon over de rand te vallen en wordt dan met een klap opgevangen in de gordel. Uit tests is gebleken dat een dergelijke val overeenkomt met de klap die het lichaam krijgt bij parachutespringen. Het grote verschil tussen dit voorval en een parachutist is dat een parachutist zich kan voorbereiden op de klap. Bovendien is een parachutist hiervoor getraind. Bij een val van hoogte is dat soms ‘head-first’.
Terwijl het slachtoffer, hangend in de gordel, op hulp wacht, zal de spierpomp niet meer werken en wordt het bloed dus erg lastig naar boven gepompt. Dit wordt nog eens versterkt door het feit dat de gordel wel erg knelt bij de liezen. Bij het aantrekken van de gordel is er niet echt op gelet hoe deze op het lichaam is afgesteld. Het bloed heeft zich inmiddels in de benen opgehoopt en de bloeddruk begint nu plots erg te dalen. Er kan misselijkheid optreden. Het zuurstofniveau in het bloed wordt steeds lager en de nieren zullen uiteindelijk niet meer functioneren. Uit onderzoek blijkt dat een slachtoffer van een dergelijke situatie na een half uur, meer dan 50% kans heeft om bewusteloos te raken. De situatie kan fataal worden zodra het slachtoffer het bewustzijn verliest. In tegenstelling tot de militair, die na het bewusteloos raken valt en daarmee het eigen probleem oplost, zal hier niets veranderen. Sterker nog, de overlevingskans zal tot een minpunt reduceren. Zelfs als het slachtoffer nu gered zou worden, is er de komende dagen nog een redelijke kans om te overlijden (rescue death). Het slachtoffer zal bijvoorbeeld heel voorzichtig (in de loop van enkele uren) in de horizontale positie gelegd moeten worden. Als het slachtoffer meteen (horizontaal) in een ambulance naar het ziekenhuis gaat, is er een grote kans op overlijden. Het hart (het rechter ventrikel) zal letterlijk verdrinken in de hoeveelheid bloed die opeens naar het hart komt. Het ligt voor de hand dat, indien het slachtoffer zich tijdens de val ook nog had verwond, een versnelling van bovengenoemde reeks gebeurtenissen kan optreden door bloedverlies, shock, etc.
Symptomen
- Misselijkheid
- Kortademigheid
- Zweten
- Bleek zien
- Warmtestuwing
- Duizeligheid
- Snelle daling van bloeddruk en hartslag
Risicoverhogende factoren
- Niet (kunnen) bewegen van de benen
- Verwondingen/bloedverlies
- Onderkoeling
- Shock
- Vermoeidheid
Hoe een HST voorkomen?
Uit diverse onderzoeken is gebleken dat niet ieder persoon even gevoelig is voor HST. Bij sommige testpersonen moest uit veiligheidsoverwegingen al na 3 minuten de test gestaakt worden, waar anderen zonder problemen een kwartier konden hangen. Verschillende personen zullen op verschillende manieren reageren op het stil hangen in een gordel. Echter, bij alle personen zal te lang hangen zonder redding snel leiden tot de dood.
Door de volgende punten zorgvuldig in acht te nemen, wordt het risico op HST verkleind:
- De keuze en het gebruik van een gordel zijn essentieel. Werknemers dienen een gordel te hebben die op hun lichaamsbouw is afgesteld. Welke gordel bij welke werknemer past, wordt pas duidelijk als deze er daadwerkelijk in heeft gehangen.
- Werknemers dienen bewust gemaakt te worden van het (levens-)gevaar van HST
- Na een val dienen de benen in beweging te blijven teneinde de spierpomp zo lang mogelijk te laten werken
- Op de werkplek dient ten allen tijde iemand aanwezig te zijn die reddingstechnieken beheerst
- De aanwezigheid van afdoende reddingsmateriaal op de werkplek is onontbeerlijk
Redding en behandeling van een slachtoffer met HST
Geruststellen van het slachtoffer Basisprincipes ABCDE-methodiek; ABC(DE) (Airway, Breathing, Circulation) Redding naar beneden (indien mogelijk) Slachtoffer NOOIT meteen neerleggen, zelfs geen ‘Stabiele Zijligging’ Slachtoffer met het bovenlichaam omhoog transporteren Altijd naar een ziekenhuis voor onderzoek en eventueel dialyse
Schijnveiligheid
Bij werksituaties op hoogte/ boven diepte is het wettelijk verplicht dat het valgevaar wordt beperkt. Op werkplekken waar geen collectieve valbeveiliging aanwezig is, is werken slechts toegestaan indien de werknemers zijn uitgerust met een gordel met shockabsorbtie. Op deze manier wordt een eventuele val opgevangen en zal de werknemer niet direct overlijden als gevolg van de val. Volgens de wet is deze manier van werken veilig. Uit onderzoek blijkt echter dat het gevaar nog niet geweken is nadat de val in eerste instantie is opgevangen. In de situatie dat iemand op hoogte gaat werken zonder dat er is voldaan aan de eerdergenoemde punten, ontstaat een levensgevaarlijke situatie. Een groot deel van de (Nederlandse) werknemers en werkgevers zijn zich niet van dit gevaar bewust, simpelweg omdat voldoende kennis over dit onderwerp nog ontbreekt.