}}
'''Pneumothorax ''' betekent letterlijk: lucht in de borstkas. In het normale taalgebruik wordt vaak de term '''klaplong ''' gebruikt, beter is echter om te spreken van 'ingeklapte long'. Een pneumothorax kan zowel als gevolg van trauma als spontaan ontstaan. Een complicatie van een pneumothorax is een [[spanningspneumothorax]]. ==Pneumothorax==
===Inleiding===
[[Bestand:Borstwond1.jpg|200px|thumb|right|Zuigende borstwond.]]
Een pneumothorax ontstaat als er door schade aan de longvliezen lucht komt tussen de twee longvliezen (pleura) die de [[long ]] (binnenste vlies, pleura visceralis) en de borstwand bedekken (buitenste vlies, pleura parietalis). Normaal gesproken is er onderdruk tussen deze twee vliezen en kan er geen lucht tussen komen, ze zijn als het ware tegen elkaar aangeplakt maar kunnen tijdens de ademhaling wel ten opzichte van elkaar bewegen ('glijden'). Indien er lucht tussen de vliezen komt, zal de long zijn oorspronkelijke vorm verliezen en 'inklappen'. Een pneumothorax De lucht kan zowel van buitenaf als van binnenuit ontstaan. Van buitenaf kan bijvoorbeeld door een scherp voorwerp gat in het binnenste vlies dat de borstwand doorboortlong bedekt, of als gevolg van een gebroken rib. Soms ontstaat een pneumothorax spontaan, door schade aan het binnenste vlies. Die schade komt vaak door een verzwakking in het buitenste vlies als gevolg van roken, longaandoeningen (COPD} of andere ziekten. De lucht komt dan via dat de long in de borstholteborstwand bekleed. Bij duikers Een pneumothorax kan er spontaan een pneumothorax ontstaan als gevolg van een te grote druk in de longen.<br><br>Bij een pneumothorax zowel ontstaan door een letsel van buitenaf is er vaak een [[zuigende borstwond]] trauma als teken van een open verbinding tussen de borstkas en de buitenwereld. Via deze opening kan er een toenemende hoeveelheid lucht in de borstkas komen, waardoor er druk wordt opgebouwd. Dan kan een [[#Spanningspneumothorax|spanningspneumothorax]] ontstaan. ===Symptomen en klachten===Bij een endogene pneumothorax, is er meestal plotseling optredende benauwdheid, soms met (scherpe) pijn in de borstkas die vast zit aan de ademhaling. Soms zit de pijn tussen de schouderbladen.<br><br>Indien er een bloeding is opgetreden in de long kan er helderrood schuimend bloed uit de mond van het slachtoffer komenspontaan.<br><br>{| class="wikitable"|-! Uitvragen !! Klachten !! Symptomen|-| Vraag 1 <br> Vraag 2 <br> Vraag 3 || Klacht 1 <br> Klacht 2 <br> Klacht 3 || Symptoom 1 <br> Symptoom 2 <br> Symptoom 3 <br> Symptoom 4 <br> Symptoom 5|}
===Handelen===Een endogene of spontane '''traumatische pneumothorax kan ''' ontstaat als het buitenste longvlies (soms samen met het binnenste longvlies) door een eerstehulpverlener niet zelf behandeld worden. Belangrijkste is om de vitale functies te bewaken en het slachtoffer naar scherp voorwerp doorboord wordt, zoals bij een huisarts messteek of [[spoedeisende hulp]].<br><br>Bij een endogene pneumothorax, ontstaan door een trauma van buitenaf is vaak een zuigende borstwond aanweziggebroken rib die het longvlies aanprikt. Indien deze zuigende borstwond niet goed behandeld wordt kan een [[spanningspneumothorax]] ontstaanVaak zijn bij steekwonden of ribfracturen echter beide vliezen aangedaan.
Bij een traumatische pneumothorax ontstaat door een letsel in de borstkas vaak een [[zuigende borstwond]] als teken van een open verbinding tussen de borstkas en de buitenwereld. Via deze opening kan er een toenemende hoeveelheid lucht in de borstkas komen, waardoor er druk wordt opgebouwd. Dan kan een [[spanningspneumothorax]] ontstaan.
* Stap één Een niet-traumatische, '''spontane pneumothorax''', ontstaat meestal door schade aan het binnenste vlies. Die schade komt vaak door een verzwakking in het vlies als gevolg van de behandeling* Stap twee van de behandeling* Stap drie van de behandeling** Indien ditroken, longaandoeningen ([[COPD]]) of andere ziekten. De lucht komt dan dat** Als dat, dan dit* Stap vier van via de long in de behandelingZijn borstholte. Bij duikers kan er dingen die echt niet vergeten moeten worden of essentieel zijn? Dan kunnen ze nogmaals extra in spontaan een pneumothorax ontstaan als gevolg van een kader benoemd worden:{| class="wikitable"|-! Essentieel, vergeet niet:|-| Om je aan te melden voor grote druk in de Eerste Hulp Wiki!|}longen.
===Overzicht Eerste HulpSymptomen en klachten===Sommige themaBij een '''s traumatische pneumothorax''' kunnen er de volgende symptomen zijn erg uitgebreid en er kan veel verteld worden. Om het overzicht te bewaren voor beginnende én gevorderde Eerste Hulpverleners wordt :* Een doordringend letsel van de borstkas, zoals een samenvatting schot of steekwond* [[Gebroken ribben]]* Pijn bij de ademhaling, pijn tussen de schouderbladen* [[Benauwdheid]], kortademigheid* Ophoesten van ieder onderwerp helderrood schuimend bloed* Versnelde ademhaling* [[Cyanose]] en stoornissen in onderstaand schema gezet:de [[vitale functies]] bij ernstige adembelemmeringen
{| class="wikitable"|-! Koptekst !! Ziektebeeld 1 !! Ziektebeeld 2|-| Bij een '''Situatiespontane pneumothorax''' || Wat is er aan meestal plotseling optredende benauwdheid en de hand? || Hoe is de situatie?|-| '''Verschijnselen''' || Klacht 1 <br> Klacht 2 <br> Symptoom 1 <br> Symptoom 2|| Symptoom 1 <br> Symptoom 2 <br> Symptoom 3 <br>|-| '''Conclusie''' || Ziektebeeld 1 || Ziektebeeld 2|-| '''Handelen''' || Aanwijzing 1 <br> Aanwijzing 2 <br> Bel 112! <br> Aanwijzing 4 || Aanwijzing 1 <br> Aanwijzing 2 <br> Bel 112! <br> Aanwijzing 4|-| '''Opmerkingen''' || Denk er aan om... || Doe vooral niet...|}volgende symptomen:
Zoals in bovenstaand voorbeeld worden twee (of meerdere) ziektebeelden besproken. Soms is dat handig omdat ziektebeelden * Scherpe pijn op elkaar lijken en het fijn is om in één schema de verschillen te zien. ===Achtergrondinformatie/Verdieping===Sommige onderwerpen lenen zich voor verdieping voor gevorderde hulpverleners. Hier kan achtergrond informatie besproken wordenborstkas, maar bijvoorbeeld ook:====Professionele hulpverleners====Wat doen professionele hulpverleners bij dit letsel. Let opvastzittend aan de ademhaling, beschrijf hier alleen wat pijn tussen de mogelijkheden zijn. Diepgaande uitleg van (voorbehouden) handelingen wordt niet op prijs gesteld.====Wat zijn andere technieken====schouderbladenBeschrijf bijvoorbeeld welke andere technieken er mogelijk zijn* [[Benauwdheid]], of vroeger gebruikt werden.kortademigheid Dit is een voorbeeldpagina voor het schrijven * Ophoesten van hoofdstukken op Eerste Hulp Wiki. ==Spanningspneumothorax==(deze kop alleen als er meerdere niveau 2 koppen gebruikt worden, zie lager) ===Inleiding op onderwerp===In de inleiding wordt een korte introductie gegeven op het onderwerphelderrood schuimend bloed* Versnelde ademhaling===Symptomen * [[Cyanose]] en klachten===Eerst volgt stoornissen in verhalende vorm een beschrijving van de [[vitale functies]] bij dit letsel of ziektebeeld behorende verschijnselen, klachten en symptomen. Bedenk dat een klacht iets is wat het slachtoffer aan de hulpverlener kan vertellen, bijvoorbeeld: ik heb hoofdpijn,ik ben misselijk of ik heb een pijnlijke grote teen. Een symptoom is iets wat je als hulpverlener kan waarnemen en door het slachtoffer benoemd kan worden, bijvoorbeeld: braken. Je kunt als hulpverlener waarnemen dat iemand gebraakt heeft. Een bleke huid in het geval van shock zal het slachtoffer niet snel noemen als klacht, maar wordt wel door de hulpverlener waargenomen. Dat wordt dan een symptoom genoemd.<br>Beschrijf duidelijk welke vragen een hulpverlener moet stellen, en welke vragen belangrijke informatie kunnen opleveren over de aard van het ziektebeeld.<br><br>Na de symptomen en klachten beschreven te hebben, worden deze overzichtelijk in een tabel geplaatst, zodat ze in één oogopslag overzien kunnen worden. {| class="wikitable"|-! Uitvragen !! Klachten !! Symptomen|-| Vraag 1 <br> Vraag 2 <br> Vraag 3 || Klacht 1 <br> Klacht 2 <br> Klacht 3 || Symptoom 1 <br> Symptoom 2 <br> Symptoom 3 <br> Symptoom 4 <br> Symptoom 5|}ernstige adembelemmeringen
Indien iemand eerder een spontane pneumothorax gehad heeft is er een risico op herhaling.
===Handelen===
In deze sectie wordt beschreven hoe te handelen bij het beschreven letsel of ziektebeeld. Ook hierbij eerst een tekst in verhalende vorm, waarbij eventueel wat achtergrondinformatie gegeven wordt. Daarna volgt wederom een schematisch overzicht van de behandeling.
* Stap één van de behandeling
* Stap twee van de behandeling
* Stap drie van de behandeling
** Indien dit, dan dat
** Als dat, dan dit
* Stap vier van de behandeling
Zijn er dingen die echt niet vergeten moeten worden of essentieel zijn? Dan kunnen ze nogmaals extra in een kader benoemd worden:
{| class="wikitable"
|-
! Essentieel, vergeet niet:
|-
| Om je aan te melden voor de Eerste Hulp Wiki!
|}
===Overzicht Eerste Hulp===
Sommige thema's zijn erg uitgebreid en er kan veel verteld worden. Om het overzicht te bewaren voor beginnende én gevorderde Eerste Hulpverleners wordt een samenvatting van ieder onderwerp in onderstaand schema gezet:
{| class="wikitable"
|-
! Koptekst !! Ziektebeeld 1 !! Ziektebeeld 2
|-
| '''Situatie''' || Wat is er aan de hand? || Hoe is de situatie?
|-
| '''Verschijnselen''' || Klacht 1 <br> Klacht 2 <br> Symptoom 1 <br> Symptoom 2|| Symptoom 1 <br> Symptoom 2 <br> Symptoom 3 <br>
|-
| '''Conclusie''' || Ziektebeeld 1 || Ziektebeeld 2
|-
| '''Handelen''' || Aanwijzing 1 <br> Aanwijzing 2 <br> Bel 112! <br> Aanwijzing 4 || Aanwijzing 1 <br> Aanwijzing 2 <br> Bel 112! <br> Aanwijzing 4
|-
| '''Opmerkingen''' || Denk er aan om... || Doe vooral niet...
|}
Zoals in bovenstaand voorbeeld worden twee (of meerdere) ziektebeelden besproken. Soms is dat handig omdat ziektebeelden op elkaar lijken en het fijn is om in één schema de verschillen te zien.
===Achtergrondinformatie/Verdieping===
Sommige onderwerpen lenen zich voor verdieping voor gevorderde hulpverleners. Hier kan achtergrond informatie besproken worden, maar bijvoorbeeld ook:
====Professionele hulpverleners====
Wat doen professionele hulpverleners bij dit letsel. Let op, beschrijf hier alleen wat de mogelijkheden zijn. Diepgaande uitleg van (voorbehouden) handelingen wordt niet op prijs gesteld.
====Wat zijn andere technieken====
Beschrijf bijvoorbeeld welke andere technieken er mogelijk zijn, of vroeger gebruikt werden.
Bij een '''traumatische pneumothorax''', ontstaan door een trauma van buitenaf is vaak een [[zuigende borstwond]] aanwezig. Indien deze zuigende borstwond niet goed behandeld wordt kan een [[spanningspneumothorax]] ontstaan. De [[zuigende borstwond]] dient afgeplakt te worden. Laat het slachtoffer indien hij aanspreekbaar is in een [[halfzittende houding]] zitten. Indien hij bewusteloos raakt, leg hem dan met de gewonde zijde op de grond in de stabiele zijligging, tenzij er nog een voorwerp uit de wond steekt. Laat voorwerpen in de wond altijd zitten!
SpanningspneumothoraxInleidingWanneer een slachtoffer met een zuigende borstwond nog wel lucht naar binnen zuigt bij inspiratie,maar niet naar buiten bij expiratie, ontstaat een spanningspneumothorax. Het slachtoffer blaast zijnthorax als het ware op. Een spanningspneumothorax '''spontane pneumothorax''' kan snel leiden tot de dood.PathofysiologieDoor de sterk verhoogde intrathoracale druk worden de venen rondom het hart, waaronder de venacava (superior), dichtgedrukt. Met name de venen worden dichtgedrukt, omdat zij minder stevig zijn danarteriën. Doordat de venen zijn afgesloten, wordt het terugvloeien van veneus bloed naar het hart(veneuze return) belemmerd. Dit heet obstructieve shock (zie later bij ‘Shock’). Dit is de zien aan stuwingin de halsvenen (door een obstructie van vena cava superior); deze zetten op.Ook verplaatst het mediastinum zich door de verhoogde druk naar de eerstehulpverlener niet aangedane zijde, waardoorer ook bloedvaten afgeknikt kunnen zelf behandeld worden, wat bijdraagt aan de vermindering van de veneuze return.Soms wordt er ook een verplaatsing van de trachea gezien (midline-shift), waarbij de verplaatsing in dehals zichtbaar Belangrijkste is.Symptomen en klachten· Naast de klachten en symptomen van pneumothorax heeft een slachtoffer met eenspanningspneumothorax soms opgezette halsvenen. Dit ontstaat omdat de veneuze return isafgenomen.· Een thoraxhelft staat omhoog (de aangedane zijde): Deze aangedane thoraxhelft staan in demaximale inspiratiestand. Deze thoraxhelft beweegt niet mee bij inspiratie.· Het slachtoffer heeft een obstructieve shock en de bijbehorende symptomen (zie paragraafshock in het hoofdstuk Circulation).HandelenHandelen als bij een pneumothorax. Een spanningspneumothorax is een levensbedreigende situatiewaarvoor met spoed een ambulance gewaarschuwd dient te worden. Ook hiervoor wordt met spoedeen ambulance gewaarschuwd. Zowel bij het slachtoffer bij bewustzijn als buiten bewustzijn. Als EHBOerzijn er geen handelingen die je mag of kunt verrichten om deze stoornis in de B op te lossen. Het isbelangrijk om de vitale functies goed te blijven controleren bewaken en deze te blijven waarborgen.Aardig om te weten, maar niet geschikt voor de EHBO, is de methode die door professionelehulpverleners gebruikt wordt om het slachtoffer naar een spanningspneumothorax te behandelen, een naaldthoracocentese.Hierbij brengt men een naald in de 2e intercostale ruimte, waardoor de lucht de aangedane thoraxhelftkan verlaten en de druk afneemthuisarts of [[spoedeisende hulp]]. Afname van de druk in de aangedane thoraxhelft zorgt voor beterecirculatie en kan daarmee levensreddend zijn. Deze handeling is voorbehouden aan personeel datbekwaam en bevoegd is om deze handeling uit te voeren!
[[Categorie:Trauma]][[Categorie:Breathing]]