Automatische controleur, bot, bureaucraat, developer, redacteur, nuke, eindredacteur, toezichthouder, beheerder
5.533
bewerkingen
Wijzigingen
geen bewerkingssamenvatting
}}
Onder de '''Vitale vitale functies''' worden de belangrijkste functies verstaan die essentieel zijn voor behoud van het leven. Stoornissen in de vitale functies leiden per definitie in lange of korte tijd tot het intreden van de dood.
Een stoornis in één van de vitale functies zal leiden tot stoornissen in één of meerdere andere vitale functies.
De belangrijkste vitale functies die we onderscheiden zijn:
* De circulatie ([[Circulation]])
* Het bewustzijn ([[Disability]])
* De lichaamstemperatuur ([[Exposure]]) In de Eerste Hulp wordt meestal gesproken over drie vitale functies, namelijk: het [[bewustzijn]], de [[ademhaling]] en de [[bloedsomloop]] (circulatie). Deze samenhang tussen deze functies is essentieel om te kunnen functioneren. Valt een van de functies uit of treedt hierin een stoornis op, dan zullen de andere functies daaronder lijden. Zo zal bijvoorbeeld bij het wegvallen van de circulatie bij een [[hartstilstand ]] op korte termijn leiden tot verlies van het [[bewustzijn]], het dichtvallen van de [[luchtweg ]] en het stoppen van de [[ademhaling]]. Een [[Bewustzijnsverlies]] leidt tot verslapping van de spieren waardoor de luchtweg dichtvalt en een volledige belemmering van de luchtweg het onmogelijk maakt het niet mogelijk om te ademen, waardoor er een door [[zuurstoftekort optreedt ]] stopt het hart en het bewustzijn uitvaltvalt de circulatie weg. Daarna zal ook het hart door het zuurstoftekort niet meer in staat Er zijn echter nog twee onderdelen die we tot de vitale functies kunnen rekenen, namelijk de vrije luchtweg en de lichaamstemperatuur. De vrije luchtweg is noodzakelijk om een goede ademhaling mogelijk te maken, indien de circulatie te onderhouden en treedt luchtweg [[luchtwegbelemmering|geblokkeerd]] raakt door een hartstilstand op vreemd voorwerp dan komen hierdoor de ademhaling, het bewustzijn en overlijdt het slachtofferde circulatie in de problemen. Ook temperatuur kan gerekend worden tot de vitale functies. Overmatige stijging of daling van de lichaamstemperatuur, [[oververhitting]] of [[onderkoeling]] leidt tot uitval van de vitale functies.
{| class="wikitable" style="background-color:#ffcccc;"
! Opmerking
|-
| Deze pagina bevat informatie voor zowel de beginnende als voor de gevorderde eerstehulpverlener. Tevens worden een aantal aspecten van de [[vitale functies]] uitgelegd die alleen door [[professionele hulpverleners]] gecontroleerd worden. Het meten en de interpretatie van waarden zoals de saturatie, bloeddruk en Glasgow Coma Scale dient in principe aan [[professionele hulpverleners]] te worden overgelaten.
|}
==De luchtweg==
De [[luchtweg]] ([[Airway]]) is de eerste vitale functie die gecontroleerd wordt, immers, indien er geen vrije luchtweg is, kunnen de andere vitale functies niet functioneren.
De [[luchtweg]](en) kunnen beoordeeld worden op de doorgankelijkheid. De belangrijkste parameters zijn dan ook: een wel of niet vrije luchtweg. Een vrije luchtweg is vrij van vreemde voorwerpen, met intacte reflexen om de luchtwegen vrij te houden, zonder bijgeluiden of risico op een bedreiging van de luchtwegen.
Een niet vrije luchtweg kan geheel of gedeeltelijk geblokkeerd zijn. Een volledig belemmerde luchtweg kenmerkt zich door afwezigheid van een luchtstroom aan de mond en de onmogelijkheid te ademen, spreken of hoesten.
Een gedeeltelijke belemmering van de luchtweg kenmerkt zich door bijgeluiden bij de ademhaling, vaak een gierend geluid, soms gorgelende geluiden. Er is vaak wel de mogelijkheid om te spreken of te hoesten, zij het beperkt.
Ziektebeelden: [[luchwegbelemmering]], [[inhalatietrauma]], [[allergische reactie]].
==De ademhaling==
====Ademvolume====
Het adumvolume ademvolume of teugvolume beschrijft de hoeveelheid lucht die per inademing (inspiratie) de mond passeert. Aan de hand van het teugvolume en de ademfrequentie kan men het ademminuutvolume berekenen, ofwel, de totale hoeveelheid lucht die geinspireerd wordt. De tijdsduur van een inademing is bij gezonde mensen altijd langer dan de uitademing.
====Saturatie en weefselkleur====
De [[saturatie ]] beschrijft het percentage van de [[hemoglobine]]moleculen in het bloed dat is verzadigd met zuurstof. Dit wordt uitgedrukt in een percentage. De normale waarde hiervan is 94-99%.
De saturatie kan bepaald worden met een [[saturatiemeter]], ookwel pulseoxymeter genoemd. Ook kan in het laboratorium de saturatie met speciale apparaatuur bepaald worden bij afname van een arterieel bloedgas.
Daarnaast is het mogelijk om een globale inschatting te maken van de saturatie door de kleur van de slijmvliezen te observeren.
Wanneer de zuurstof[[saturatie]] van het bloed normaal is, zullen de slijmvliezen (mond en lippen) mooi roze van kleur zijn. Wanneer de saturatie als gevolg van [[zuurstoftekort]] daalt treedt [[cyanose]] op, ofwel een blauwe verkleuring van de slijmvliezen. Cyanose is echter een laat teken van [[zuurstoftekort]]!
==De circulatie==
===Parameters van de circulatie===
====Hartfrequentie====
De hartfrequentie wordt uitgedrukt in het aantal volledige hartcycli per minuut. Een hartcyclus bestaat uit een diastole (vullingsfase) en de systole (de uitdrijvingsfase). Tijdens de systole verlaat er bloed het hart.Baby's en kinderen hebben een snellere hartfrequentie dan volwassenen.
{| class="wikitable"
! Leeftijd !! Ondergrens !! Bovengrens
|-
| Pasgeborene || 110/min || 160/min
|-
| Zuigeling || 100/min || 150/min
|-
| Peuter || 95/min || 140/min
|-
| Kleuter || 95/min || 140/min
|-
| Schoolkind || 80/min || 120/min
|-
| Adolescent || 60/min || 100/min
|}
====Polsvulling====
De polsvulling is een subjectieve waarde die iets zegt over de kracht van de pols, ofwel hoe krachtig de hulpverlener de pols voelt pulseren bij palpatie van de [[polsslagader]]. De polsvulling kan bijvoorbeeld door [[shock]] afgenomen zijn, de pols voelt dan zwak of 'week'.
====Bloeddruk====
* Diastolische druk (of onderdruk): de minimale druk in de slagader aan het einde van de rustfase van het hart, voordat de nieuwe uitdrijvingsfase begint.
Voor een volwassene is een normale bloeddruk 120/80 mmHg, waarbij de eerste waarde de systolische bloedruk is (bovendruk) en de tweede waarde de diastolische druk (onderdruk). De bloeddruk wordt gemeten in millimeters kwik.
De bloeddruk is een lastig te interpreteren waarde en heeft voor de eerstehulpverlener geen meerwaarde in het veld. Omdat er veel variatie is in bloeddruk, bijvoorbeeld door een te hoge bloeddruk ([[hypertensie]]) zegt een normale waarde op straat weinig, immers kan iemand normaal een bloeddruk hebben van 190/120 mmHg, terwijl je op straat een bloeddruk meet van 110/70 mmHg meet. Het slachtoffer kan met een ogenschijnlijk normale bloeddruk toch al in [[shock ]] zijn.
====Weefselkleur en capillary refill====
De kleur van de weefsels zegt iets over de doorbloeding van het weefsel. Indien een weefsel mooi roze is betekent dat (meestal) dat de doorbloeding goed is en dat het bloed goed van zuurstof voorzien is. Echter, wanneer een weefsel bleek is, grauw of zelfs wit, dan is er waarschijnlijk een verminderde doorbloeding van het weefsel. Soms is het weefsel daarbij ook blauwig([[cyanose]], als teken van een slechte [[zuurstofsaturatie]] in het bloed.
<br><br>
Men kan de doorbloeding ook testen met de [[capillary refill]], door het nagelbed 5 seconden stevig in te drukken tot het wit weg trekt en dan te kijken hoe snel de normale kleur weer terugkeert. Normaal gesproken is het nagelbed binnen 2-3 seconden weer mooi roze. Dit is echter niet betrouwbaar bij een slachtoffer met koude handenof bij ouderen.
==Het bewustzijn==
Het bewustzijnsnivea wordt gecontroleerd in [[Disability]] en kan worden ingedeeld doormiddel van de [[AVPU]] score, een versimpelde versie van de [[Glasgow Coma Scale]] ofwel [[Glasgow Coma Scale|EMV]]. AVPU is een korte en snelle methode om het bewustzijn aan te geven. Deze methode gebruikt men in principe ook bij de benadering van een slachtoffer volgens het protocol. Het bewustzijn is gestoord als het slachtoffer niet Alert reageert.
===Parameters van het bewustzijn===
====AVPU====
[[AVPU ]] is een afkorting om het bewustzijn op een eenvoudige manier te classificeren. Deze methode gebruikt men in principe ook bij de benadering van een slachtoffer volgens het protocol. Het bewustzijn is gestoord als het slachtoffer niet Alert reageert.
{| class="wikitable"
==Temperatuur==
De lichaamstemperatuur kan ook tot de vitale functies gerekend wordenen wordt in [[Exposure]] beoordeeld. De lichaamstemperatuur behoort tussen de 36 en 38 graden Celcius te liggen. Een te lage lichaamstemperatuur ([[hypothermie]] of [[onderkoeling]]) leidt tot vertraging van de vitale functies en processen in het lichaam.Een te hoge lichaamstemperatuur ([[hyperthermie]] of [[oververhitting]] leidt tot versnelling van de processen in het lichaam en kan leiden tot schade aan de cellen.
[[Categorie:Vitale_functies]]