Automatische controleur, bot, bureaucraat, developer, redacteur, nuke, eindredacteur, toezichthouder, beheerder
5.533
bewerkingen
Wijzigingen
geen bewerkingssamenvatting
'''Brandwonden''' zijn specifieke [[huidverwondingen]] ontstaan als gevolg van inwerking van een warmtebron op de huid. Warmtebronnen zijn onder andere vuur, directe warmteoverdrachtvan een voorwerp, stralinswarmte , wrijvingswarmte of wrijvingswarmte een chemische reactie op de [[huid]]. is een verzamelnaam voor verwondingen ontstaan door Brandwonden behoren tot de inwerking van temperatuur, wrijving of de inwerking van een chemische stof op de huidzogenaamde '''[[thermische letsels]]'''. Hieronder vallen zowel letsels ontstaan [[Bevriezing]] en verbranding door (extreme) koude, als door warmte. Brandwonden vallen onder de [[Thermische letselschemische brandwonden|chemische reacties]]worden elders besproken.
Brandwonden komen veelvuldig voor en veroorzaken grote invaliditeit indien niet goed behandeld. Dit is zowel cosmetisch door de vorming van littekens als functioneel door ernstige verlittekening van gewrichten. Preventie is bij brandwonden essentieel, immers, voorkomen is beter dan genezen. Jaarlijks melden zich ruim 35.000 mensen met brandwonden bij de huisarts en worden 13.000 mensen op [[Spoedeisende Hulp]] of in het [[ziekenhuis]] behandeld als gevolg van [[thermische letsels]]. Ongeveer 1700 mensen worden opgenomen in algemene ziekenhuizen en 600 mensen worden opgenomen en behandeld in een van de drie brandwondencentra in ons land.<ref name="bwc"/> Nederland kent drie gespecialiseerde brandwondencentra, namelijk Beverwijk, Rotterdam en Groningen. In deze speciale ziekenhuizen zijn gespecialiseerde artsen en medisch personeel werkzaam op het gebied van brandwondenzorg. Er is veel ervaring met de acute opvang van brandwondenslachtoffers, maar ook met de behandelingen die op lange termijn nodig zijn en met nazorg. Het grootste deel van de verbrandingen vindt plaats in de thuissituatie (ruim 80%), daarnaast vindt ongeveer 10% plaats in recreatiegebieden en de overige 10% in het verkeer, op het werk en in de industrie.<ref name="BWC"/> ===Ernst van brandwonden===De ernst en diepte van brandwonden wordt door een aantal factoren bepaald, die aan het slachtoffer of omstanders moeten worden uitgevraagd en moeten worden overgedragen aan [[professionele hulpverleners]]. Hiervoor zijn vijf vragen van belang.<ref name="bwc"/> * '''Waardoor?''': waardoor is de brandwond veroorzaakt? Door een hete vloeistof zoals water, thee, soep, olie? Door een [[chemische brandwonden|chemische stof]]? Welke chemische stof en in welke concentratie? Door contact met een heet voorwerp? Door [[elektriciteitsletsel|elektriciteit]]?* '''Hoeveel?''': hoeveel vloeistof is over het slachtoffer heen gekomen? Een mok? Een hele pan? Was er sprake van een steekvlam uit een oven of van benzinedampen? Een gastank?* '''Hoe heet?''': was er sprake van net gekookt water in de vorm van thee of koffie? Was de vloeistof al wat afgekoeld? Was er sprake van heet vet? Was er contact met een hete uitlaat?* '''Hoe lang?''': hoelang heeft het slachtoffer contact gehad met de hete vloeistof? Was er nog natte kleding over de wond, werd de kleding snel uitgetrokken? Bleef het slachtoffer plakken aan de hete uitlaat of ovenglas? Hoelang duurde het voordat de chemische stof kon worden weggespoeld? Langer contact met het hete oppervlak of de hete vloeistof zorgt voor ernstigere en diepere brandwonden.* '''Eerste Hulp?''': welke hulp is er reeds gestart door omstanders of het slachtoffer? Welke hulp heeft de eerstehulpverlener gegeven? Hoelang is er gekoeld, hoe is er gekoeld? Is er bij een chemische verbranding lang genoeg gespoeld (minimaal 45 min)? Er zijn ook een aantal andere factoren die bijdragen aan de ernst van een verbranding. Deze factoren maken dat de uitkomst van een brandwond slechter kan zijn.* '''Totaal verbrand lichaamsoppervlak (TVO)''': de oppervlakte van het verbrande gebied bepaald mede de ernst van de brandwond uitgedrukt in het percentage van het totale lichaamsoppervlak. In het Engels wordt ook wel gesproken over 'Total Burned Surface Area' of 'TBSA'. Het totaal verbrand lichaamsoppervlak wordt bepaald door het gebied dat tweede- en/of derdegraads verband is. Eerstegraads verbrandingen tellen ''niet'' mee! Grotere oppervlakten geven een grotere kans op vochtverlies en daardoor [[shock]]. Voor de bepaling van de oppervlakte van het verbrande gebied gebruikt men de [[regel van negen]] of de 1%-regel. Zie ook hieronder.* '''Diepte of gradatie''': de diepte van de brandwond is van grote invloed op de kans op spontane genezing en de noodzaak om het slachtoffer eventueel door te sturen naar een [[arts]]. Zie hieronder* '''Lokatie''': de plaats van de verbranding kan maken dat er grotere kans is op functionele of cosmetische beperkingen als gevolg van littekenvorming. Gebieden waarin dit van belang kan zijn, zijn onder andere gewrichten, gelaat en geslachtsdelen. Daarnaast is een circulaire verbranding, waarbij de brandwond rondom een ledemaat, de nek, borstkas of buik zit gevaarlijk omdat de doorbloeding in gevaar kan komen.* '''Besmetting''': blootstelling van de wond aan vuil en ziektekiemen maakt het risico op een ontsteking groter. Ook spelen de leeftijd van het slachtoffer en bijkomende letsels een belangrijke rol. Met name kinderen en ouderen hebben een groter risico op complicaties bij brandwonden. Kinderen hebben een dunnere huid en naar verhouding een ongunstige verhouding tussen de oppervlakte en inhoud van het lichaam, ze raken sneller in [[shock]] en hebben naar verhouding een groter verbrand lichaamsoppervlak. Ouderen hebben een dunnere huid en minder reserves, brandwonden gaan sneller de diepte in en ook zij hebben een groter risico op het ontwikkelen van [[shock]] als gevolg van verlies van vocht.
===Gradaties van brandwonden===
De definitie van brandwonden is de schade aan de huid als gevolg van rechtstreekse inwerking van warmte, wrijving of een chemische stof.
Brandwonden worden ingedeeld op ernst, aan de hand van hoeveel huidlagen zijn aangedaan. Er zijn hiervoor twee veelgebruikte indelingen: in Graden 1 tot en met 3 en op grond van de aangedane huidlagen. Soms wordt er ook gesproken van een 4e graad. Voor de Eerste Hulp wordt gebruik gemaakt van de gradaties 1 t/m 3.
[[Bestand:Brandwond2egraads.jpg|200px|thumb|right|Voorbeeld van een tweedegraads brandwond met rondom een eerstegraadsverbranding.]]
{| class="wikitable"
|-
! Gradatie !! Diepte !! Symptomen !! Gevoeligheid !! Refill[[Capillary refill]]
|-
| Ie || Oppervlakkig || Rood, gezwollen || Pijnlijk || Normaal/Verhoogd
|-
| IIe || Oppervlakkig dermis || Roodof roze, glanzende huid, gezwollen, blaarvorming || Zeer pijnlijk || Normaal/Verhoogd
|-
| || Intermediair dermis || Roodof roze, glanzende huid, gezwollen, blaarvorming || Zeer pijnlijk || Verlaagd
|-
| || Diep dermis || Rood, roze of rood/wit mottig aspect, vaak matte huid, gezwollen, blaarvorming, ernstige ontvelling || Niet pijnlijk || Verlaagd/Afwezig
|-
| IIIe || Volledige verlies<br>huid || Wit, beige, mat-rood of verkoold || Niet pijnlijk || Afwezig
|-
| IVe || Volledig verlies van<br>huid, onderhuids weefsel<br>en aantasting van [[spieren]] || Wit, beige, of verkoold soms<br>spieren/botten zichtbaar || Niet pijnlijk || Afwezig
|}
===Symptomen en klachten===
Zoals boven beschreven zijn er meerdere mogelijkheden om brandwonden in te delen. Voor de Eerste Hulp is de indeling in Graden gradaties of graden het meest geschikt.* Een '''eerstegraads brandwond ''' wordt gekenmerkt door roodheid van de huid, zwelling van de huid en pijn. Als op de verbrande huid geduwd wordt zal de [[capillary refill]] zeer snel zijn. Dit doordat er een verhoogde doorbloeding van de huid is, die vaak ook warm aanvoelt.* Een '''tweedegraads brandwond ''' heeft behalve roodheid en zwelling van de huid ook laarvorming, doordat de bovenste huidlaag is los gelaten. De blaren zijn meestal gevuld met helder weefselvocht. De huid is extreem pijnlijk. Bij een oppervlakkige tweedegraads brandwond is [[capillary refill]] ter plaatse van brandwond normaal of versneld. De lederhuid is niet ernstig beschadigd. Is de capillary refill echter vertraagd of afwezig, dan is er tot diep in de lederhuid schade.* Een '''derdegraads brandwond ''' kenmerkt zich door ernstige schade aan de huid. Er is een dieprode of witte kleur, door verbranding door vuur is de huid soms verkoold. Er is geen [[capillary refill]] en het gebied dat derdegraads verbrand is, is ongevoelig.
Een brandwond is in principe altijd pijnlijk, omdat rondom het derdegraads gebied altijd tweede- en eerstegraads verbranding aanwezig is.
* Een '''vierdegraads brandwond ''' heeft ook verbranding van de onder de huid liggende weefsels, zoals spieren, pezen en botten.
<br><br>
Indien een groot oppervlak tweede- of derdegraads verbrand is bestaat er het risico op het optreden van [[hypovolemische schok]] als gevolg van vochtverlies door de blaren. Daarnaast is er groot infectiegevaar. Het testen van de [[capillary refill]] of het gevoel in ernstige brandwonden is in principe niet voor de eerstehulpverlener weggelegd.
===Handelen===
====Eerste stappen====
[[Bestand:KoelenBrandwond.jpg|200px|thumb|right|Het koelen van een brandwond onder lauw-warm, stromend water.]]
''Niet hollen, maar rollen!''
<br>
Indien het slachtoffer nog in brand staat, dient het eerst geblust te worden. Denk hierbij aan je eigen veiligheid! Gebruik een [[branddeken]] of rol het slachtoffer over de grond en druk de vlammen uit met een niet-brandbaar stuk kleding. <br>
''Eerst water, de rest komt later!''
<br>
Ongeacht het type brandwond, is koelen is de allereerste en meest belangrijke stap bij de behandeling van brandwonden. Koelen voorkomt verergering van de brandwond. Koelen gebeurt bij voorkeur met lauw-warm stromend kraanwater, maar indien dat niet voorhanden is is iedere vorm van water, ook slootwater, geoorloofd. Er wordt tenminste 10 tot 15 minuten gekoeld, waarbij de tijd geobserveerd wordt. Het water waarmee gekoeld wordt mag niet te koud zijn, omdat dit het koelen onprettig maakt, en het risico op onderkoeling van moet een aangename temperatuur voor het slachtoffer vergroothebben. Met name bij kinderen en bejaarden dient men extra alert hierop te zijn. Daarnaast leidt koelen Koelen met te koud water of ijs kan leiden tot [[onderkoeling]] van het slachtoffer en leidt tot verminderde warmteafgifte uit de huid en weefsels en kan als gevolgen van het samentrekken van de bloedvaatjes in de brandwond veregeren.huid ([[vasoconstrictie]]<ref name="bwc">Cursusboek 'Brandwondbehandeling', Brandwondencentrum Beverwijk (Rode Kruis Ziekenhuis Beverwijk, 2012)</ref> Hierdoor kan de brandwond verergeren. Met name bij kinderen en bejaarden dient men extra alert op [[onderkoeling]] te zijn. Onthoudt 'koel de brandwond, niet het slachtoffer'. Koelen is zinvol tot 3 uur na het ontstaan van de brandwonden.<ref name="bwc" /> Verwijder alle sieraden rond vingers, polsen, enkels en de nek om bij eventuele zwelling afknelling van het lichaamsdeel te voorkomen.<br>
Indien er sprake is van grote, ernstige brandwonden wordt tijdens het koelen al [[112|professionele hulp]] ingeschakeld.
Voor koelen kan men buiten het ziekenhuis ook gebruik maken van [[brandwondenkompres]]sen met koelende gel, zoals [[WaterJel]] of [[Burnshield]]. Voordeel van deze kompressen is dat men door kan gaan met koelen terwijl men het slachtoffer naar de professionele hulpverlener brengt. Deze kompressen moeten echter niet langer dan 10-20 minuten gebruikt worden, omdat zij bij langer gebruik ook kunnen leiden tot verminderde warmte-afgifte en bij grote oppervlakten tot onderkoeling.<br><brref name="bwc"/>
Na het koelen wordt de afweging gemaakt of de brandwond door de eerstehulpverlener zelf behandeld kan worden, of dat deze door een arts gezien moet worden. Doorverwijzing naar een arts is noodzakelijk in de volgende gevallen:
* Alle derdegraads verbrandingen
* De oppervlakte van de verbrande huid is meer dan 92-3% 2e of 3e graads (zie [[regel van negen]])
* [[Inhalatietrauma|Luchtwegverbrandingen]] (waarschuw 112!)
* Verbranding door een electriciteitsletsel [[elektriciteitsletsel]] of bliksem
* [[Chemische verbrandingen]]
* Brandwonden over functionele gebieden (gelaat, handen, genitaliën, gewrichten)