Anafylaxie
Een hevige allergische reactie die kan leiden tot: Anafylactische shock
Inleiding op onderwerp
Anafylaxie is een ernstige allergische reactie van het lichaam op een lichaamsvreemde stof (het allergeen) en kan leiden tot een levensbedreigende situatie. Het lichaam reageert op de stof met een uit de hand gelopen allergische reactie, waarbij veel verschillende symptomen kunnen optreden. Een reactie kan snel verlopen en bij inadequaat ingrijpen tot de dood leiden.
Na contact met de lichaamsvreemde stof via de huid, mond of andere slijmvliezen treedt er een ontstekingsreactie op. Het immuunsysteem wordt geactiveerd en zet zijn cellen aan tot het produceren van stoffen verschillende stoffen die de ontstekingsreactie verder in gang zetten. Stoffen zoals histamine komen vrij in de bloedbaan en zorgen in het gehele lichaam voor het optreden van verschijnselen. Wat deze verschijnselen zijn hangt af van het weefsel waar de stoffen terecht komen. In de huid zullen bijvoorbeeld de kleine vaten verwijden (vasodilatatie). Ook gaan de vaten 'lekken', waardoor vocht (geen bloed, de bloedcellen blijven in de bloedbaan) in de weefsels komt en zwelling veroorzaakt. Ook kunnen reacties optreden in de luchtwegen, de longen en op andere plaatsen.
Om een allergische reactie uit te lokken moet er sprake zijn van een allergeen, een stof die bij een persoon met een allergie een allergische reactie opwekt. Dit kunnen zeer verschillende stoffen zijn, zoals voedsel, voedseltoevoegingen, medicijnen, insectengif, latex (rubber). Bekende voedingsallergenen zijn onder andere pinda,s noten, schaaldieren, sesam en sommige fruitsoorten. Ook latex (zoals gebruikt in handschoenen, kleding en (medische) producten) kan een hevige reactie uitlokken. Sommige mensen zijn ook allergisch voor bepaalde medicijnen, zoals antibiotica.
Symptomen en klachten
Doordat dat de stoffen die door het immuunsysteem bij een allergische reactie geproduceerd worden door het hele lichaam verspreid worden, zullen er overal in het lichaam klachten op kunnen treden. Een van de belangrijkste en gevaarlijkste reacties is de anafylactische shock. Ook kan er een acute belemmering van de luchtwegen ontstaan.
Een ernstige allergische reactie geeft een bedreiging van de luchtwegen, door zwelling luchtwegen en mond-keel holte. Dit geeft onder andere benauwdheid, een piepend geluid bij de inademing (soms ook bij uitademen, net als bij astma), de stem kan hees worden. Door het uittreden van vocht uit de vaten treedt vaak ook zwelling van het gelaat en nek op. Ook in en rond de mond treedt zwelling op, van onder andere lippen, tong en keel. Dit kan leiden tot een ernstige obstructie van de luchtwegen.
Ook in de longen treden veranderingen op. De spieren rond de bronchien trekken samen, de slijmproductie neemt toe en het waardoor er vernauwing optreedt en het slachtoffer benauwd wordt. Vaak wordt er gehoest en heeft slachtoffer een beklemmend gevoel op de borst (niet aan het hart gerelateerd!).
In de huid treedt vaatverwijding op met als gevolg dat de huid rood en warm wordt en zwelt. Vaak is er uitslag met galbulten. De gehele huid jeukt. De vaatverwijding zorgt voor een daling van de bloeddruk en een verminderde cicurlatie: een anafylactische shock. In tegenstelling tot andere typen shock is de huid rood in plaats van bleek en koud. Daarnaast blijft de capillary refill normaal. Er is wel sprake van een snelle en weke pols.
Als gevolg van veranderingen in de circulatie en een daling van de bloeddruk zal het slachtoffer duizelig worden, licht in het hoofd en soms hoofdpijn hebben.
Ook in andere orgaansystemen treden symptomen op, zo zal het maagdarmstelsel reageren met diarree, misselijkheid en braken.
Beschrijf duidelijk welke vragen een hulpverlener moet stellen, en welke vragen belangrijke informatie kunnen opleveren over de aard van het ziektebeeld.
Na de symptomen en klachten beschreven te hebben, worden deze overzichtelijk in een tabel geplaatst, zodat ze in één oogopslag overzien kunnen worden.
| Uitvragen | Klachten | Symptomen |
|---|---|---|
| Vraag 1 Vraag 2 Vraag 3 |
Klacht 1 Klacht 2 Klacht 3 |
Symptoom 1 Symptoom 2 Symptoom 3 Symptoom 4 Symptoom 5 |
Handelen
In deze sectie wordt beschreven hoe te handelen bij het beschreven letsel of ziektebeeld. Ook hierbij eerst een tekst in verhalende vorm, waarbij eventueel wat achtergrondinformatie gegeven wordt. Daarna volgt wederom een schematisch overzicht van de behandeling.
- Stap één van de behandeling
- Stap twee van de behandeling
- Stap drie van de behandeling
- Indien dit, dan dat
- Als dat, dan dit
- Stap vier van de behandeling
Zijn er dingen die echt niet vergeten moeten worden of essentieel zijn? Dan kunnen ze nogmaals extra in een kader benoemd worden:
| Essentieel, vergeet niet: |
|---|
| Om je aan te melden voor de Eerste Hulp Wiki! |
Overzicht Eerste Hulp
Sommige thema's zijn erg uitgebreid en er kan veel verteld worden. Om het overzicht te bewaren voor beginnende én gevorderde Eerste Hulpverleners wordt een samenvatting van ieder onderwerp in onderstaand schema gezet:
| Koptekst | Ziektebeeld 1 | Ziektebeeld 2 |
|---|---|---|
| Situatie | Wat is er aan de hand? | Hoe is de situatie? |
| Verschijnselen | Klacht 1 Klacht 2 Symptoom 1 Symptoom 2 |
Symptoom 1 Symptoom 2 Symptoom 3 |
| Conclusie | Ziektebeeld 1 | Ziektebeeld 2 |
| Handelen | Aanwijzing 1 Aanwijzing 2 Bel 112! Aanwijzing 4 |
Aanwijzing 1 Aanwijzing 2 Bel 112! Aanwijzing 4 |
| Opmerkingen | Denk er aan om... | Doe vooral niet... |
Zoals in bovenstaand voorbeeld worden twee (of meerdere) ziektebeelden besproken. Soms is dat handig omdat ziektebeelden op elkaar lijken en het fijn is om in één schema de verschillen te zien.
Achtergrondinformatie/Verdieping
Sommige onderwerpen lenen zich voor verdieping voor gevorderde hulpverleners. Hier kan achtergrond informatie besproken worden, maar bijvoorbeeld ook:
Professionele hulpverleners
Wat doen professionele hulpverleners bij dit letsel. Let op, beschrijf hier alleen wat de mogelijkheden zijn. Diepgaande uitleg van (voorbehouden) handelingen wordt niet op prijs gesteld.
Wat zijn andere technieken
Beschrijf bijvoorbeeld welke andere technieken er mogelijk zijn, of vroeger gebruikt werden.
Inhoud
Ander ziektebeeld binnen dit ziektebeeld
Nog een ander ziektebeeld beschrijven dat past bij dit ziektebeeld of er een onderdeel van is? Bijvoorbeeld: Diabetes Mellitus is onderverdeeld in Hypoglycemie en Hyperglycemie. Dat wordt dan met de Niveau 2 kop aangeduid. Voor de onderverdeling zoals bovenstaand gebruikt men de Niveau 3 kop.
Symptomen en klachten
Handelen Een slachtoffer met een anafylactische reactie kan hier mee bekend zijn. Deze personen dragen vaak een autoinjector met adrenaline (Anapen®, EpiPen®) bij zich, waarmee automatisch de juiste dosering adrenaline intramusculair wordt toegediend. Deze pen kan door het slachtoffer worden gebruikt, of door de hulpverlener als het slachtoffer niet meer in staat is het zelf te doen. Adrenaline zorgt voor perifere vasoconstrictie en kan bronchospasmen opheffen. Hierdoor zal de bloeddruk verbeteren. Ook zorgt het voor een afname van de klachten in de airway en breathing. Na het toedienen van adrenaline moet het slachtoffer nog steeds goed worden gemonitord. Adrenaline werkt ongeveer 10 minuten, daarna kunnen de klachten terugkeren. Een tweede dosis kan nodig zijn. Naast het toedienen van adrenaline moet direct 112 worden gewaarschuwd, dat moet ook gebeuren als het slachtoffer nog niet bekend is met anafylaxie. Als het slachtoffer moeite krijgt met ademhalen door larynxzwelling, kan de chinlift worden uitgevoerd. Als het slachtoffer in anafylaxtische shock raakt, kunnen de benen omhoog worden gelegd om meer bloed naar vitale organen te krijgen.