Astma
| Auteur: Pim / Supervisor: Pim / Co-auteur: [[]] / Niveau: Beginner/Gevorderd / Paginastatus: Concept. Laatste bewerking: Pim. Zie ook Handleiding. Eerste Hulp Wiki zoekt schrijvers! Schrijf jij ook mee? |
Astma is een ziekte van de kleinere luchtwegen in de longen die met name op de kinderleeftijd veel voorkomt. Onder schoolkinderen heeft ruim 1 op de 10 kinderen astma, na de pubertijd nemen de klachten echter vaak af en komt ook astma steeds minder voor, al wordt het nog wel op de volwassen leeftijd gezien.
Astma is een chronische ontsteking van de luchtwegen, onder andere veroorzaakt door allergische prikkels van buitenaf. Deze prikkels kunnen onder andere bestaan uit veel voorkomende stoffen zoals huisstofmijt, haren van honden of katten, pollen van grassen of bomen, etc. Daarnaast kan een astma aanval worden uitgelokt door sigarettenrook, parfums, door koude lucht, verfdampen of als gevolg van lichamelijke inspanning. Bij een 'astma- aanval' nemen de benauwdheidsklachten plotseling fors toe. En heeft het slachtoffer last vab benauwdheid, kortademigheid, soms een piepende ademhaling of een strak gevoel op de borst. Tussen de aanvallen door kan de patiënt klachten vrij zijn, maar soms blijft er een milde benauwdheid, hoestklachten of een verminderde inspanningstolerantie bestaan.
De precieze oorzaak van astma is niet bekend. Wel is duidelijk hoe een astma-aanval ontstaat. Als gevolg van blootstelling aan een allergene prikkel, zoals huisstofmijt, treedt een ontstekingsreactie op in het slijmvlies en de rondom liggende weefsels van de kleinere bronchiolen (de kleinere vertakkingen van de luchtwegen). Hierdoor treedt zwelling op van de slijmvliezen, de gladde spiercellen in de wand van de bronchiën trekken samen (bronchoconstrictie) en de aanmaak van slijm neemt toe. Hierdoor wordt de doorgankelijkheid van de bronchiën verminderd. Hierdoor ontstaan hoest- en benauwdheidsklachten.
Symptomen en klachten
Een onbehandelde astma geeft afwisselend klachten, er is een constante ontsteking van het weefsel wat met name (nachtelijke) hoestklachten geeft, zo nu en dan met toename van de benauwdheid. Soms treedt er als gevolg van blootstelling aan een allergeen een astma-aanval op, waarbij de benauwdheid plotseling toeneemt, het slachtoffer gaat hoesten en er is vaak een piepende uitademing hoorbaar. De piepende ademhaling is alleen hoorbaar bij uitademing, dit is dus géén stridor. Er is vaak sprake van kortademigheid met een wat strak gevoel om de borst.
- Benauwdheid of kortademigheid
- Piepende ademhaling
- Strak gevoel om de borst, dicht geknepen gevoel in de keel
- Hoesten, slijm opgeven
Status astmaticus
Een 'gewone' astma-aanval is doorgaans niet levensbedreigend. In sommige (zeldzame) gevallen treedt echter een dusdanig ernstige reactie op dat een zeer ernstige astma-aanval ontstaat, de zogenaamde status astmaticus, waarbij de ademhaling direct wordt bedreigt en een snelle behandeling noodzakelijk is. Deze status astmaticus treedt vaak op bij patiënten die veel aanvallen hebben, blijven roken ondanks het advies te stoppen en zij die de medicatie niet of onjuist innemen. In het ernstigste geval kan een patiënt aan een status-astmaticus overlijden.
Een status astmaticus is een ernstige astma aanval waarbij het slachtoffer in ademnood is. Hij heeft grote moeite met ademhalen en is niet meer in staat om volzinnen te spreken. Er is grote angst. Doordat de uitademing fors bemoeilijkt wordt, is er vaak geen piepende ademhaling meer hoorbaar en kunnen ook de geluiden bij uitademing verminderd zijn. In eerste instantie zal de ademfrequentie verhoogd zijn, later neemt deze als gevolg van uitputting echter af. Het lijkt dan alsof er verbetering is, terwijl de toestand van het slachtoffer juist (veel) slechter geworden is.
Een status astmaticus is een levensbedreigende aandoening waarvoor direct 112 gewaarschuwd moet worden.
Handelen
De meeste slachtoffers met een astma-aanval zijn bekend met de ziekte en worden hiervoor door de huisarts, kinderarts of longarts behandeld. Zij hebben medicijnen voorgeschreven gekregen om (preventief) de ontstekingsreactie te remmen (met ontstekingsremmende hormonen zoals corticosteroïden), voorbeelden hiervan zijn Pulmicort, Qvar en Flixotide. Deze medicijnen worden met name als onderhoudsmedicatie gegeven, ze remmen de onstekingsreactie en voorkomen daarmee dat een astma-aanval optreedt. Daarnaast krijgen mensen met astma medicijnen om de vernauwing van de luchtwegen (bronchoconstrictie) als gevolg van samentrekken van de gladde spieren tegen te gaan. Deze medicijnen kunnen bij een astma-aanval snel verlichting geven. Voorbeelden hiervan zijn: Ventolin (snel werkend), Serevent en Bricanyl. Met name Ventolin (ook wel bekend als salbutamol) kan bij een astma-aanval snel verbetering geven omdat dit een snel werkende bronchusverwijder is. Soms worden deze medicijnen ook als onderhoudsmedicatie gegeven. Tevens zijn deze medicijnen als combinatie medicijn verkrijgbaar, waarbij een onstekingsremmer gecombineerd wordt met een bronchusverwijder. Dit zijn onder andere: Symbicort, Seretide, Combivent of Ipramol en Foster.
Bij een astma-aanval is Ventolin dus het meest effectief omdat het snel werkt. De meeste andere bronchusverwijders werken minder snel, maar langer, terwijl Ventolin relatief kort werkt.
Ventolin kan als tijdelijke bijwerkingen lichte hoofdpijn en hartkloppingen hebben. Deze zijn in principe onschuldig en gaan na enige tijd weer over.
De eerste hulp bij een slachtoffer met een astma aanval bestaat uit het geruststellen van het slachtoffer, knellende kleding rond de hals losmaken, het slachtoffer laten zitten in een houding die hijzelf het prettigste vindt (vaak is dat een halfzittende houding of aan tafel zittend in een iets voorover gebogen houding, de zogenaamde schrijfhouding) en het slachtoffer eventueel zelf zijn medicijnen laten innemen. Je kan het slachtoffer ook helpen bij het innemen van zijn medicijnen, zolang hij nog bij bewustzijn is. Zorg voor professionle hulp als de astma-aanval aanhoudt, de medicijnen niet werken, het slachtoffer buiten bewustzijn is of nog niet eerder een aanval heeft gehad.
Bij een status astmaticus wordt het slachtoffer in een halfzittende houding gezet en wordt zo snel mogelijk 112 gewaarschuwd. Indien er stoornissen in de vitale functies optreden dan worden die behandeld. Men kan trachten het slachtoffer zijn medicijnen te laten innemen, maar vaak lukt dat niet of nauwelijks.
Zijn er dingen die echt niet vergeten moeten worden of essentieel zijn? Dan kunnen ze nogmaals extra in een kader benoemd worden:
| Let op: |
|---|
| Denk er aan dat benauwdheid in de volwassen leeftijd meerdere oorzaken kan hebben, ook al is het slachtoffer bekend met astma! Denk ook aan: allergische reactie, hartinfarct, klaplong, hyperventilatie, luchtwegbelemmering. |