Anafylaxie
| Auteur: Pim / Supervisor: Pim / Co-auteur: [[]] / Niveau: Gevorderd / Paginastatus: Concept. Laatste bewerking: Pim. Zie ook Handleiding. Eerste Hulp Wiki zoekt schrijvers! Schrijf jij ook mee? |
Anafylaxie is een ernstige allergische reactie van het lichaam op een lichaamsvreemde stof (het allergeen) en kan leiden tot een levensbedreigende situatie. Het lichaam reageert op de stof met een uit de hand gelopen allergische reactie, waarbij veel verschillende symptomen kunnen optreden. Een reactie kan snel verlopen en bij inadequaat ingrijpen tot de dood leiden. Een hevige allergische reactie die kan leiden tot: anafylactische shock.
Na contact met de lichaamsvreemde stof via de huid, mond of andere slijmvliezen treedt er een ontstekingsreactie op. Het immuunsysteem wordt geactiveerd en zet zijn cellen aan tot het produceren van stoffen verschillende stoffen die de ontstekingsreactie verder in gang zetten. Stoffen zoals histamine komen vrij in de bloedbaan en zorgen in het gehele lichaam voor het optreden van verschijnselen. Wat deze verschijnselen zijn hangt af van het weefsel waar de stoffen terecht komen. In de huid zullen bijvoorbeeld de kleine vaten verwijden (vasodilatatie). Ook gaan de bloedvaten 'lekken', waardoor vocht (geen bloed, de bloedcellen blijven in de bloedbaan) in de weefsels komt en zwelling veroorzaakt. Ook kunnen reacties en zwelling optreden in de luchtwegen, de longen en op andere plaatsen.
Om een allergische reactie uit te lokken moet er sprake zijn van een allergeen, een stof die bij een persoon met een allergie een allergische reactie opwekt. Dit kunnen zeer verschillende stoffen zijn, zoals voedsel, voedseltoevoegingen, medicijnen, insectengif (met name wespen en bijen), latex (rubber). Bekende voedingsallergenen zijn onder andere pinda,s noten, schaaldieren, sesam en sommige fruitsoorten. Ook latex (zoals gebruikt in handschoenen, kleding en (medische) producten) kan een hevige reactie uitlokken. Sommige mensen zijn ook allergisch voor bepaalde medicijnen, zoals antibiotica.
Symptomen en klachten
Na contact met de stof waarvoor het slachtoffer allergisch is treden er in het lichaam diverse reacties op. Afhankelijk van de ernst van de allergie kan het slachtoffer lichte klachten krijgen, waarbij alleen lokale (op de plaats van het contact) verschijnselen ontstaan. Dit wordt beschreven op de pagina allergische reactie. Bij een ernstige allergische reactie treedt een levensbedreigende situatie op, waarbij ook een anafylactische shock kan optreden. Een allergische reactie kan lokaal beginnen en zich vervolgens (direct, of na enige tijd) uitbreiden over het hele lichaam.
Lokale klachten bij een lokale allergische reactie:
- Jeuk op de plaats van het contact
- Roodheid en zwelling
- Soms pijn
- Soms enkele galbulten rondom de plaats van het contact
Wanneer echter een ernstige allergische reactie optreedt in het gehele lichaam, kunnen zeer uitgebreide en levensbedreigende klachten ontstaan. De plaats waar de klachten optreden is deels afhankelijk van de plaats waar het slachtoffer met het allergeen in contact gekomen is.
Lichamelijke klachten bij een ernstige allergische reactie:
- Jeuk over het gehele lichaam
- Jeuk in de mond, keel en tong
- Galbulten of rode uitslag
- Tranende ogen, loopneus
- Zwelling van de mond, keel en tong (bedreiging van de luchtwegen!)
- Benauwdheid, soms met piepende ademhaling
- Gierend geluid bij inademing (stridor)
- Druk of beklemmend gevoel op de borst
- Duizeligheid
- Misselijkheid, braken
- Buikpijn, soms diarree
- Anafylactische shock
- Rode en warme huid, soms droog, soms bezweet
- Normale capillary refill
- Bewustzijnsdaling
- Snelle weke pols
- Snelle ademhaling
Een ernstige allergische reactie geeft een bedreiging van de luchtwegen, door zwelling luchtwegen en mond-keel holte. Dit geeft onder andere benauwdheid, een piepend geluid bij de inademing (soms ook bij uitademen, net als bij astma), de stem kan hees worden. Door het uittreden van vocht uit de vaten treedt vaak ook zwelling van het gelaat en nek op. Ook in en rond de mond treedt zwelling op, van onder andere lippen, tong en keel. Dit kan leiden tot een ernstige obstructie van de luchtwegen.
Ook in de longen treden veranderingen op. De spieren rond de bronchien trekken samen, de slijmproductie neemt toe en het waardoor er vernauwing optreedt en het slachtoffer benauwd wordt. Vaak wordt er gehoest en heeft slachtoffer een beklemmend gevoel op de borst (niet aan het hart gerelateerd!).
In de huid treedt vaatverwijding op met als gevolg dat de huid rood en warm wordt en zwelt. Vaak is er uitslag met galbulten. De gehele huid jeukt. De vaatverwijding zorgt voor een daling van de bloeddruk en een verminderde cicurlatie: een anafylactische shock. In tegenstelling tot andere typen shock is de huid rood in plaats van bleek en koud. Daarnaast blijft de capillary refill normaal. Er is wel sprake van een snelle en weke pols. Als gevolg van veranderingen in de circulatie en een daling van de bloeddruk zal het slachtoffer duizelig worden, licht in het hoofd en soms hoofdpijn hebben. Ook in andere orgaansystemen treden symptomen op, zo zal het maagdarmstelsel reageren met diarree, misselijkheid en braken.
Handelen
Bij een lokale allergische reactie zonder tekenen van ernstige allergie of shock:
- Benader het slachtoffer met de ABCDE-methodiek
- Vraag of het slachtoffer bekend is met een ernstige allergie, zo ja, handel dan als bij een ernstige allergische reactie.
- Koel zo nodig de plaats van de allergische reactie.
- Verwijs het slachtoffer naar een huisarts.
Bij een ernstige allergische reactie en/of anafylactische shock:
- Benader het slachtoffer met de ABCDE-methodiek.
- Kijk specifiek naar tekenen van zwelling van de luchtwegen en tekenen van een anafylactische shock.
- Waarschuw zo snel mogelijk 112 en zeg dat het om een ernstige allergische reactie gaat.
- Vraag of het slachtoffer bekend is met een allergie en of hij een EpiPen bij zich draagt.
- De EpiPen wordt gebruikt indien sprake is van een ernstige allergische reactie of anafylactische shock. Dit betekent dat er sprake is van zwelling van de slijmvliezen in mond, keel of tong of van ernstige benauwdheid of tekenen van shock.
- Help het slachtoffer met het gebruiken van de EpiPen, injecteer in het bovenbeen van het slachtoffer (zie EpiPen.
- Leg een bewusteloos slachtoffer in de stabiele zijligging, zodat de luchtweg zo goed mogelijk vrij blijft en braaksel niet in de longen loopt.
- Start zo nodig met reanimatie.
Een slachtoffer waarbij de EpiPen gebruikt is moet altijd naar het ziekenhuis! De werking van de EpiPen is maximaal 10-15 minuten en de zwelling kan terugkeren.
EpiPen
Anafylaxie is een levensbedreigende aandoening en adequate Eerste Hulp en snelle alarmering is van groot belang. In een aantal gevallen zal een slachtoffer bekend zijn met een allergie en van de arts medicijnen hiervoor hebben gekregen. Vaak dragen deze mensen een speciale injector waarmee eenvoudig adrenaline kan worden toegediend. Dit is de EpiPen® of Anapen®. Deze pen geeft bij injectie een gecontroleerde hoeveelheid van het hormoon adrenaline af. Adrenaline is een lichaamseigen hormoon dat bij injectie het been zorgt voor vaatvernauwing (vasoconstrictie) in de huid en daarmee behalve afname van de zwellingen in huid en longen, ook zorgt voor een (tijdelijke) verhoging van de bloeddruk. Het effect van deze injectie is snel merkbaar, binnen 2-3 minuten, maar houdt maar ongeveer 15 minuten aan. Dat betekent dat soms een tweede injectie nodig is (met een nieuwe pen) in afwachting van de komst van de ambulance. Indien het slachtoffer niet meer in staat is zelf de injectie toe te dienen, dan kan dit door een eerstehulpverlener gedaan.
Kijk op de pagina EpiPen voor een gebruiksinstructie.
| Opmerking |
|---|
| In de 26ste druk van Het Oranje Kruis Boekje wordt uitdrukkelijk aangegeven dat het gebruik van de Epipen door eerstehulpverleners niet is toegestaan bij slachtoffers die zij niet kennen en van wie zij geen instructie hebben gekregen in het gebruik van de Epipen.[1] |
Achtergrondinformatie/Verdieping
Professionele hulpverleners
Professionele hulpverleners hebben bij een anafylactische reactie meer mogelijkheden om het slachtoffer te behandelen en de allergische reactie terug te dringen. Zij kunnen onder andere adrenaline toedienen per injectie, adrenaline en ventolin vernevelen om de zwelling in de luchtwegen te doen afnemen en dienen daarnaast antihistaminica en cortidocsteroiden toe.