Pneumothorax
Pneumothorax betekent letterlijk: lucht in de borstkas. In het normale taalgebruik wordt vaak de term klaplong gebruikt.
Inhoud
Pneumothorax
Inleiding
Een pneumothorax ontstaat als er door schade aan de longvliezen lucht komt tussen de twee longvliezen die de long (binnenste vlies) en de borstwand bedekken (buitenste vlies). Normaal gesproken is er onderdruk tussen deze twee vliezen en kan er geen lucht tussen komen. Indien er lucht tussen de vliezen komt, zal de long zijn oorspronkelijke vorm verliezen en 'inklappen'. Een pneumothorax kan zowel van buitenaf als van binnenuit ontstaan. Van buitenaf kan bijvoorbeeld door een scherp voorwerp dat de borstwand doorboort, of als gevolg van een gebroken rib. Soms ontstaat een pneumothorax spontaan, door schade aan het binnenste vlies. Die schade komt vaak door een verzwakking in het vlies als gevolg van roken, longaandoeningen (COPD} of andere ziekten. De lucht komt dan via de long in de borstholte. Bij duikers kan er spontaan een pneumothorax ontstaan als gevolg van een te grote druk in de longen.
Bij een pneumothorax ontstaan door een letsel van buitenaf is er vaak een zuigende borstwond als teken van een open verbinding tussen de borstkas en de buitenwereld. Via deze opening kan er een toenemende hoeveelheid lucht in de borstkas komen, waardoor er druk wordt opgebouwd. Dan kan een spanningspneumothorax ontstaan.
Symptomen en klachten
Bij een endogene pneumothorax, is er meestal plotseling optredende benauwdheid, soms met (scherpe) pijn in de borstkas die vast zit aan de ademhaling. Soms zit de pijn tussen de schouderbladen.
Indien er een bloeding is opgetreden in de long kan er helderrood schuimend bloed uit de mond van het slachtoffer komen.
| Uitvragen | Klachten | Symptomen |
|---|---|---|
| Vraag 1 Vraag 2 Vraag 3 |
Klacht 1 Klacht 2 Klacht 3 |
Symptoom 1 Symptoom 2 Symptoom 3 Symptoom 4 Symptoom 5 |
Handelen
Een endogene of spontane pneumothorax kan door een eerstehulpverlener niet zelf behandeld worden. Belangrijkste is om de vitale functies te bewaken en het slachtoffer naar een huisarts of spoedeisende hulp.
Bij een endogene pneumothorax, ontstaan door een trauma van buitenaf is vaak een zuigende borstwond aanwezig. Indien deze zuigende borstwond niet goed behandeld wordt kan een spanningspneumothorax ontstaan.
Het eerste wat je doet, is het luchtdicht afdekken van een zuigende borstwond (open pneumothorax). Dit kun je op een aantal manieren doen. Indien je een steriel gaasje bij de hand hebt, druk je het steriele gaasje op de wond. Om ervoor te zorgen dat er geen lucht meer de wond in stroomt, plak je het gaasje aan 3 zijden vast; onder en aan de 2 zijkanten. Omdat het gaasje zo niet luchtdicht is, plakt je vervolgens van beneden naar boven, dakpansgewijs, het gaasje af (zie afbeelding). Hierdoor wordt het steriele gaasje wel luchtdicht. Let erop dat je NIET het gaasje boven ook nog afplakt. Door de bovenkant open te laten, kan er nog wel lucht uit, maar niet meer lucht in. Dit wordt ook wel een ‘ventiel’ genoemd. Indien je geen gaasje bij de hand hebt, kun je een plastic zakje of een latex handschoen (eerst op maat knippen) of iets dergelijks gebruiken. Nadat je het plastic zakje of de handschoen erop hebt gelegd, plak je deze aan 3 zijden vast. Deze methode kan ook worden gebruikt om een steriel gaasje luchtdicht af te dekken. De bovenkant laat je open om dezelfde reden; omdat dan daar de lucht er nog uit kan, maar niet meer in. Eventuele messen en andere puntige voorwerpen die uit de borstholte steken laat men zitten. Dit omdat dit corpus alienum een eventuele pneumothorax heeft voorkomen, omdat dit corpus alienum zorgt voor een (gedeeltelijke) ventielfunctie. Daarnaast loop je het risico ernstige bloedingen te veroorzaken door het object te verwijderen. Het slachtoffer moet in een halfzittende houding de komst van professionele hulp afwachten. Als het slachtoffer bewusteloos is, moet het op de aangedane zijde in de stabiele zijligging worden gelegd, tenzij daar nog een corpus alienum uitsteekt. De reden om het slachtoffer op de aangedane zijde te leggen is de volgende: indien het slachtoffer met de gezonde zijde onder wordt gelegd heeft de gezonde long door het gewicht van het lichaam meer moeite om goed te bewegen en kan de ademhaling in gevaar komen. Met de aangedane zijde onder ligt de gezonde long boven en kan deze goed ontplooien. Indien er sprake is van mogelijk wervelletsel of een dwarslaesie, gebruik dan niet de stabiele zijligging maar de chinlift om de luchtweg vrij te houden. Deze stoornis in de Breathing kun je als EHBO-er niet verder oplossen, je waarschuwt 112 en vervolgens ga je verder met het onderdeel Circulation. Het slachtoffer moet per ambulance naar het ziekenhuis vervoerd worden. Indien het slachtoffer een pneumothorax heeft zonder zuigende borstwond, kun je als EHBO-er weinig doen. Ga verder met Circulation en laat het slachtoffer in een halfzittende houding (achterover leunend) de komst van de ambulance afwachten. Voor een exogene pneumothorax dient altijd een ambulance gebeld te worden. Zie volgende pagina voor demonstratie van afplakken van een zuigende borstwond.
- Stap één van de behandeling
- Stap twee van de behandeling
- Stap drie van de behandeling
- Indien dit, dan dat
- Als dat, dan dit
- Stap vier van de behandeling
Zijn er dingen die echt niet vergeten moeten worden of essentieel zijn? Dan kunnen ze nogmaals extra in een kader benoemd worden:
| Essentieel, vergeet niet: |
|---|
| Om je aan te melden voor de Eerste Hulp Wiki! |
Overzicht Eerste Hulp
Sommige thema's zijn erg uitgebreid en er kan veel verteld worden. Om het overzicht te bewaren voor beginnende én gevorderde Eerste Hulpverleners wordt een samenvatting van ieder onderwerp in onderstaand schema gezet:
| Koptekst | Ziektebeeld 1 | Ziektebeeld 2 |
|---|---|---|
| Situatie | Wat is er aan de hand? | Hoe is de situatie? |
| Verschijnselen | Klacht 1 Klacht 2 Symptoom 1 Symptoom 2 |
Symptoom 1 Symptoom 2 Symptoom 3 |
| Conclusie | Ziektebeeld 1 | Ziektebeeld 2 |
| Handelen | Aanwijzing 1 Aanwijzing 2 Bel 112! Aanwijzing 4 |
Aanwijzing 1 Aanwijzing 2 Bel 112! Aanwijzing 4 |
| Opmerkingen | Denk er aan om... | Doe vooral niet... |
Zoals in bovenstaand voorbeeld worden twee (of meerdere) ziektebeelden besproken. Soms is dat handig omdat ziektebeelden op elkaar lijken en het fijn is om in één schema de verschillen te zien.
Achtergrondinformatie/Verdieping
Sommige onderwerpen lenen zich voor verdieping voor gevorderde hulpverleners. Hier kan achtergrond informatie besproken worden, maar bijvoorbeeld ook:
Professionele hulpverleners
Wat doen professionele hulpverleners bij dit letsel. Let op, beschrijf hier alleen wat de mogelijkheden zijn. Diepgaande uitleg van (voorbehouden) handelingen wordt niet op prijs gesteld.
Wat zijn andere technieken
Beschrijf bijvoorbeeld welke andere technieken er mogelijk zijn, of vroeger gebruikt werden.
Dit is een voorbeeldpagina voor het schrijven van hoofdstukken op Eerste Hulp Wiki.
Spanningspneumothorax
(deze kop alleen als er meerdere niveau 2 koppen gebruikt worden, zie lager)
Inleiding op onderwerp
In de inleiding wordt een korte introductie gegeven op het onderwerp
Symptomen en klachten
Eerst volgt in verhalende vorm een beschrijving van de bij dit letsel of ziektebeeld behorende verschijnselen, klachten en symptomen. Bedenk dat een klacht iets is wat het slachtoffer aan de hulpverlener kan vertellen, bijvoorbeeld: ik heb hoofdpijn,ik ben misselijk of ik heb een pijnlijke grote teen. Een symptoom is iets wat je als hulpverlener kan waarnemen en door het slachtoffer benoemd kan worden, bijvoorbeeld: braken. Je kunt als hulpverlener waarnemen dat iemand gebraakt heeft. Een bleke huid in het geval van shock zal het slachtoffer niet snel noemen als klacht, maar wordt wel door de hulpverlener waargenomen. Dat wordt dan een symptoom genoemd.
Beschrijf duidelijk welke vragen een hulpverlener moet stellen, en welke vragen belangrijke informatie kunnen opleveren over de aard van het ziektebeeld.
Na de symptomen en klachten beschreven te hebben, worden deze overzichtelijk in een tabel geplaatst, zodat ze in één oogopslag overzien kunnen worden.
| Uitvragen | Klachten | Symptomen |
|---|---|---|
| Vraag 1 Vraag 2 Vraag 3 |
Klacht 1 Klacht 2 Klacht 3 |
Symptoom 1 Symptoom 2 Symptoom 3 Symptoom 4 Symptoom 5 |
Handelen
In deze sectie wordt beschreven hoe te handelen bij het beschreven letsel of ziektebeeld. Ook hierbij eerst een tekst in verhalende vorm, waarbij eventueel wat achtergrondinformatie gegeven wordt. Daarna volgt wederom een schematisch overzicht van de behandeling.
- Stap één van de behandeling
- Stap twee van de behandeling
- Stap drie van de behandeling
- Indien dit, dan dat
- Als dat, dan dit
- Stap vier van de behandeling
Zijn er dingen die echt niet vergeten moeten worden of essentieel zijn? Dan kunnen ze nogmaals extra in een kader benoemd worden:
| Essentieel, vergeet niet: |
|---|
| Om je aan te melden voor de Eerste Hulp Wiki! |
Overzicht Eerste Hulp
Sommige thema's zijn erg uitgebreid en er kan veel verteld worden. Om het overzicht te bewaren voor beginnende én gevorderde Eerste Hulpverleners wordt een samenvatting van ieder onderwerp in onderstaand schema gezet:
| Koptekst | Ziektebeeld 1 | Ziektebeeld 2 |
|---|---|---|
| Situatie | Wat is er aan de hand? | Hoe is de situatie? |
| Verschijnselen | Klacht 1 Klacht 2 Symptoom 1 Symptoom 2 |
Symptoom 1 Symptoom 2 Symptoom 3 |
| Conclusie | Ziektebeeld 1 | Ziektebeeld 2 |
| Handelen | Aanwijzing 1 Aanwijzing 2 Bel 112! Aanwijzing 4 |
Aanwijzing 1 Aanwijzing 2 Bel 112! Aanwijzing 4 |
| Opmerkingen | Denk er aan om... | Doe vooral niet... |
Zoals in bovenstaand voorbeeld worden twee (of meerdere) ziektebeelden besproken. Soms is dat handig omdat ziektebeelden op elkaar lijken en het fijn is om in één schema de verschillen te zien.
Achtergrondinformatie/Verdieping
Sommige onderwerpen lenen zich voor verdieping voor gevorderde hulpverleners. Hier kan achtergrond informatie besproken worden, maar bijvoorbeeld ook:
Professionele hulpverleners
Wat doen professionele hulpverleners bij dit letsel. Let op, beschrijf hier alleen wat de mogelijkheden zijn. Diepgaande uitleg van (voorbehouden) handelingen wordt niet op prijs gesteld.
Wat zijn andere technieken
Beschrijf bijvoorbeeld welke andere technieken er mogelijk zijn, of vroeger gebruikt werden.
Spanningspneumothorax Inleiding Wanneer een slachtoffer met een zuigende borstwond nog wel lucht naar binnen zuigt bij inspiratie, maar niet naar buiten bij expiratie, ontstaat een spanningspneumothorax. Het slachtoffer blaast zijn thorax als het ware op. Een spanningspneumothorax kan snel leiden tot de dood. Pathofysiologie Door de sterk verhoogde intrathoracale druk worden de venen rondom het hart, waaronder de vena cava (superior), dichtgedrukt. Met name de venen worden dichtgedrukt, omdat zij minder stevig zijn dan arteriën. Doordat de venen zijn afgesloten, wordt het terugvloeien van veneus bloed naar het hart (veneuze return) belemmerd. Dit heet obstructieve shock (zie later bij ‘Shock’). Dit is de zien aan stuwing in de halsvenen (door een obstructie van vena cava superior); deze zetten op. Ook verplaatst het mediastinum zich door de verhoogde druk naar de niet aangedane zijde, waardoor er ook bloedvaten afgeknikt kunnen worden, wat bijdraagt aan de vermindering van de veneuze return. Soms wordt er ook een verplaatsing van de trachea gezien (midline-shift), waarbij de verplaatsing in de hals zichtbaar is. Symptomen en klachten · Naast de klachten en symptomen van pneumothorax heeft een slachtoffer met een spanningspneumothorax soms opgezette halsvenen. Dit ontstaat omdat de veneuze return is afgenomen. · Een thoraxhelft staat omhoog (de aangedane zijde): Deze aangedane thoraxhelft staan in de maximale inspiratiestand. Deze thoraxhelft beweegt niet mee bij inspiratie. · Het slachtoffer heeft een obstructieve shock en de bijbehorende symptomen (zie paragraaf shock in het hoofdstuk Circulation). Handelen Handelen als bij een pneumothorax. Een spanningspneumothorax is een levensbedreigende situatie waarvoor met spoed een ambulance gewaarschuwd dient te worden. Ook hiervoor wordt met spoed een ambulance gewaarschuwd. Zowel bij het slachtoffer bij bewustzijn als buiten bewustzijn. Als EHBOer zijn er geen handelingen die je mag of kunt verrichten om deze stoornis in de B op te lossen. Het is belangrijk om de vitale functies goed te blijven controleren en deze te blijven waarborgen. Aardig om te weten, maar niet geschikt voor de EHBO, is de methode die door professionele hulpverleners gebruikt wordt om een spanningspneumothorax te behandelen, een naaldthoracocentese. Hierbij brengt men een naald in de 2e intercostale ruimte, waardoor de lucht de aangedane thoraxhelft kan verlaten en de druk afneemt. Afname van de druk in de aangedane thoraxhelft zorgt voor betere circulatie en kan daarmee levensreddend zijn. Deze handeling is voorbehouden aan personeel dat bekwaam en bevoegd is om deze handeling uit te voeren!