Gebroken sleutelbeen

Auteur: Pim / Supervisor: Pim / Co-auteur: [[]] / Niveau: Beginner / Paginastatus: Incompleet. Laatste bewerking: Pim. Zie ook Handleiding. Eerste Hulp Wiki zoekt schrijvers! Schrijf jij ook mee?

Een gebroken sleutelbeen, sleutelbeenbreuk of claviculafractuur is een veelvoorkomend schouderletsel, dat met name bij sporters gezien wordt. Berucht zijn mountainbikers en motorcrossers. Een sleutelbeenbreuk is meestal een indirecte breuk, dat wil zeggen dat de kracht die tot de breuk leidde niet rechtstreeks op het bot werd uitgeoefend, maar voortgeleid werd door een keten botten. Bij een val op een naar de zijkant gestrekte arm of op de elleboog, wordt de kracht voortgeleid via de botten in de arm naar het zwakste punt, het sleutelbeen, dat de kracht niet aankan en breekt. Soms breekt het sleutelbeen wel door een directe kracht, zoals bij een val op de schouder.

Het gebroken sleutelbeen kan veel lijken op de AC-luxatie of AC-ontwrichting, waarbij het gewrichtje tussen het sleutelbeen en het acromion (buitenste deel van de schouder boven de arm) losraakt en omhoog komt te staan. Soms is er alleen een verstuiking van het AC-gewrichtje, waarbij het sleutelbeen niet omhoog komt te staan. Bij de ontwrichting is sprake van een gedeeltelijke of volledige verscheuring van de ligamenten (banden) tussen het acromion en het sleutelbeen en staat deze omhoog.

Heel soms is er sprake van een ontwrichting van het sleutelbeen waar deze vast zit aan het borstbeen (sternum).

Soms is het in het veld moeilijk om te kijken of er sprake is van een sleutelbeenfractuur, of dat er sprake is van een ander schouderletsel, zoals een AC-ontwrichting of een schouderontwrichting.

Inhoud

Ongevalsmechanisme

Zowel het gebroken sleutelbeen als de AC-ontwrichting hebben een soortgelijk ongevalsmechanisme. Een gebroken sleutelbeen ontstaat meestal na een val op een naar de zijkant uitgestrekte arm of bij een val direct op te schouder. Ze komt vaak voor bij mountainbikers, wielrenners en motorcrossers die een val maken en deze proberen op te vangen met de arm, of wanneer ze opzij op de schouder vallen.

De AC-luxatie kan ook ontstaan als gevolg van het zelfde ongevalsmechanisme. Soms wordt deze ook gezien bij een draaibeweging van de arm/schouder.

Soms treedt een gebroken sleutelbeen op na een auto-ongeval als gevolg van een auto-ongeval waarbij de het slachtoffer in de gordels geworpen wordt en de autogordel zorgt voor een danig grote druk op het sleutelbeen dat deze breekt of ontwricht.

Symptomen

• Er is pijn in de schouder en het sleutelbeen en het slachtoffer ondersteunt de arm.
• De schoudercontour is veranderd ten opzichte van de andere zijde. Vergelijken!
• Meestal is er een bult te zien op het sleutelbeen, of is er een 'trapje' (hoogteverschil) te voelen in het sleutelbeen.
• De schouder kan verkort zijn ten opzichte van de andere kant.
• Het slachtoffer houdt het hoofd iets gebogen in de richting van de aangedane schouder. Hierdoor vermindert de spierspanning aan het sleutelbeen en is er minder pijn. Het slachtoffer zal het hoofd echter niet willen bewegen omdat dit opnieuw pijn geeft door aanspannen van de spieren.
• Soms is er sprake van een open botbreuk, waarbij het sleutelbeen door de huid geprikt heeft. Dit komt echter niet vaak voor. Wel wordt soms gezien dat de huid ter plaatse van de breuk wit verkleurt. Dit is een teken dat de doorbloeding van de huid in gevaar komt en een reden om snel naar de spoedeisende hulp te gaan.

'AC-ontwrichting en schouder uit de kom'

• Bij een AC-ontwrichting staat het buitenste deel van het sleutelbeen omhoog ten opzichte van de andere schouder. Indien alle banden verscheurd zijn is er meestal het 'pianotoetsfenomeen' waarbij na het naar beneden drukken van het sleutelbeen deze weer omhoog springt.
• Bij een schouder uit de kom is er meestal onvermogen om te bewegen en is de schoudercontour veranderd ten opzichte van de gezonde zijde, vaak is het verloop naar de arm minder rond en wat platter dan aan de gezonde zijde.

Eerste Hulp

• Benader het slachtoffer volgens de ABCDE-methode, zeker wanneer er sprake is van een forse valpartij
• Kijk ook altijd of er geen ribfracturen zijn
• De eerste hulp bij een sleutelbeenbreuk en de AC-ontwrichting bestaat uit het stabiliseren van de botbreuk, door het aanleggen van een brede das. De brede das zorgt ervoor dat de elleboog iets naar beneden hangt waardoor er minder druk is op de breuk en de pijn vermindert.
• Het slachtoffer wordt doorverwezen naar de Spoedeisende hulp.

Op de Spoedeisende hulp wordt een foto gemaakt om te bevestigen dat het sleutelbeen gebroken is en om te kijken hoe de stand van het bot is. Meestal hoeft een sleutelbeenbreuk niet geopereerd te worden en wordt het slachtoffer behandeld met een sling of shoulderimmobilizer.

Het aanleggen van een ranselverband is niet meer van deze tijd en behoort in de eerste hulp niet meer toegepast te worden.