Wijzigingen

{{Status| |mainauthor=[[Pim]]|coauthor=Letsels aan het bot[[]]|controller=|supervisor=[[Pim]] Botletsels zijn in de regel fracturen, ofwel breuken van een bot. Botbreuken kunnen ontstaan door direct geweld op het bot, zoals een harde klap tegen het scheenbeen, of door indirect geweld, zoals bij een val op gestrekte arm, waarbij het sleutelbeen het zwakste bot in de schakel is en breekt. Daarnaast maken we nog onderscheid tussen open en gesloten fracturen. Bij een gesloten fractuur blijft de huid intact en treedt er zwelling en hematoomvorming op. Bij een open botbreuk is er een wond ontstaan doordat de scherpe uiteinden van het bot door de huid zijn gegaan. Soms is er alleen een wond, soms steekt het bot nog door de huid heen. Hierbij kan dan ook veel schade aan omringend weefsel en structuren worden aangericht. Een open fractuur brengt een groot infectierisico met zich mee omdat er een opening met de buitenwereld bestaat en ziektekiemen in de wond kunnen komen.|niveau= [[Handleiding#Niveau|Beginner/Gevorderd]] <br><br>|status= [[Handleiding#Status|Concept]]Pols-, hand- en vingerfracturen komen het meest frequent voor, gevolgd door onderbeenfracturen. Bij ouderen worden als gevolg van botontkalking (osteoporose) het meest fracturen van de pols en heup gezien. Een bijzonder type fractuur is de stressfractuur, waarbij een bot door overmatige belasting spontaan breekt. Een bekende stressfractuur is de marsfractuur, waarbij een van de middenvoetsbeentjes gebroken is door het lopen van lange afstanden. deze}}

De '''Botbreuken''', '''botletsels''' of '''fracturen''' zijn beschadigingen van het bot of skelet. Botbreuken kunnen ontstaan door direct geweld op het bot, zoals een scherpe botpunt kan echter ook harde klap tegen het scheenbeen, of door de huid prikken en zodoende indirect geweld, zoals bij een open wond veroorzakenval op gestrekte arm, waarbij het sleutelbeen het zwakste bot in de zogenaamde schakel is en breekt. Daarnaast maken we nog onderscheid tussen [[open fractuur]] of [[botbreuk|open botbreuk]]en gesloten botbreuken. Dit is Bij een speciale categorie botbreuken (gesloten botbreuk blijft de huid intact en treedt er pijn, zwelling en [[huidverwondingenbloeduitstorting]]) omdat er behalve op. Bij een standsafwijking ook een groot [[infectieopen botbreuk]]gevaar is er een wond ontstaan doordat de beschermende werking scherpe uiteinden van het bot door de huid verstoord zijn gegaan. Soms is er alleen een wond, soms steekt het bot nog door de huid heen. Hierbij kan dan ook veel schade aan omringend weefsel en structuren worden aangericht. Een [[open botbreuk]] brengt een groot [[ziektekiemeninfectie]] direct toegang hebben tot het botrisico met zich mee omdat er een open verbinding met de buitenwereld bestaat en ziektekiemen in de wond kunnen komen.

 Botbreuken van de [[gebroken pols|pols]], hand en vingers komen het meest frequent voor, gevolgd door breuken van het [[gebroken onderbeen|onderbeen]]. Bij ouderen worden als gevolg van [[botontkalking]] (osteoporose) het meest breuken van de [[gebroken pols|pols]] en [[gebroken heup|heup]] gezien. Een bijzonder type botbreuk is de [[vermoeidheidsbreuk]] of [[stressfractuur]], waarbij een bot door overmatige belasting spontaan breekt. Een bekende stressfractuur is de [[marsfractuur]], waarbij een van de middenvoetsbeentjes gebroken is door het lopen van lange afstanden. ====Symptomen en klachten====De meeste botbreuken zijn eenvoudig te herkennen en kunnen aan de hand van het [[ongevalsmechanisme]] al verwacht worden. Er is altijd pijn en vaak is er sprake van een abnormale stand van het aangedane lichaamsdeel. Ter plaatse van de botbreuk is er zwelling en soms ook een [[bloeduitstorting]]. Soms is er geknars van bot te horen, als de uiteinden van de breuk langs elkaar bewegen. Indien er geen standsafwijking is en men twijfelt aan het bestaan van een botbreuk kan men voorzichtig [[asdrukpijn]] testen, waarbij het bot bij twee uiteinden (meestal gewrichten) wordt gepakt en voorzichtig de twee helften naar elkaar toe worden gedrukt. Indien dit pijn geeft is er sprake van [[asdrukpijn]], wat redelijk specifiek is voor een botbreuk. In tegenstelling tot wat vaak gedacht wordt zijn botten zeer goed doorbloed, zowel in het bot zelf als in het beenmerg. Dit betekent dat bij een botbreuk een forse [[actief bloedverlies|bloeding]] kan optreden, zeker in de grotere botten. Hierdoor kan als gevolg van ([[inwendig bloedverlies]]) een [[shock]] optreden, terwijl aan de buitenzijde van het lichaam geen bloeding te zien is. Een [[gebroken bovenbeen|botbreuk van het bovenbeen]] kan bijvoorbeeld al 1,5 liter bloedverlies geven! Afhankelijk van de locatie van de botbreuk kunnen scherpe botsplinters omliggende structuren beschadigen, met bijvoorbeeld een [[klaplong]] als gevolg van [[gekneusde en gebroken ribben|gebroken ribben]].  De een scherpe botpunt kan echter ook door de huid prikken en zodoende een open wond veroorzaken, de zogenaamde [[open botbreuk]] of [[open fractuur]]. Dit is een speciale categorie botbreuken (en [[huidverwondingen]]) omdat er behalve een standsafwijking ook een groot [[infectie]]gevaar is doordat de beschermende werking van de huid verstoord is en [[ziektekiemen]] direct toegang hebben tot het bot. Een [[ontsteking]] in het bot is moeilijk te behandelen en kan in het ergste geval leiden tot het afzetten van een ledemaat. Ook kan door de fractuur botbreuk en de standsafwijking de bloedvoorziening in het aangedane lichaamsdeel in gevaar komen. Hierbij wordt het lichaamsdeel bleek , koud en koudis de [[capillary refill]] verminderd. Dit is altijd een reden om snel medische hulp te zoeken.Zeldzamer is het optreden van een vet[[embolie]], waarbij er door de fractuur botbreuk vetdeeltjes uit het beenmerg in de bloedsomloop terecht komen en een [[longembolie]] of [[herseninfarct]] veroorzaken.<br><br>In de praktijk is het vaak lastig om definitief de diagnose te stellen. Een [[röntgenfoto ]] in het [[ziekenhuis]] zal dan ook uitsluitsel geven. Men gaat in principe uit van een fractuurbotbreuk, tot het tegendeel bewezen is.

===Handelen=Eerste Hulp bij botbreuken====De algemene principes bij de behandeling van fracturen botbreuken door eerstehulpverleners zijn als volgt:* Pas eventueel de [[(R)ICE-regel]] toe* Geef steun en rust aan de fractuurbotbreuk* Koel de plaats van de fractuur botbreuk 10-15 minuten met stromend water of een [[coldpack]]

* Indien er sprake is van een [[open fractuurbotbreuk]], dek dan de wond af met een snelverband en kleefpleister(zie [[afdekken van een open botbreuk]]* Ben bij fracturen botbreuken van grote botten bedacht op [[shock]]

===Fracturen=Veel voorkomende botbreuken====* [[Gebroken heup]]* [[HeupfractuurGebroken pols]], * [[PolsfractuurGebroken enkel]], * [[Gebroken sleutelbeen]]* Zie ook het overzicht van [[EnkelfractuurLetsels van het bewegingsapparaat]]

[[Categorie:Woordenlijst]][[Categorie:Bewegingsapparaat]]