Waterongevallen: verschil tussen versies

Versie van 2 apr 2013 om 09:22

Nederland is een echt waterland. We hebben vele rivieren, sloten, meren en plassen en een groot deel van onze landsgrenzen zijn aan zee gelegen. Waterongevallen of 'te water raken' komen met regelmaat voor in ons land. Om die reden leren de meeste Nederlandse kinderen al op jonge leeftijd om te zwemmen en wat te doen als je onverhoopt te water raakt. Ondanks vele maatregelen is verdrinking is verdrinking doodsoorzaak nummer drie onder kinderen van 1 tot 4 jaar.

Er zijn vele manieren om te water te raken of om op of in het water in de problemen te komen. Kinderen vallen per ongeluk in het water, men slaat van een boot af of de boot slaat om, men geraakt tijdens het zwemmen te ver van de kust af of men probeert zichzelf doormiddel van verdrinking van het leven te beroven. Daarnaast kan men ook bij een auto-ongeval of na een sprong van hoogte in het water terecht komen, waarbij er vaak nog andere ernstige letsels zijn die de situatie kunnen verergeren.

Helaas komt het ook met regelmaat voor dat mensen van een hoge brug of kade in ondiep water springen en daarbij letsel aan de wervelkolom oplopen. Wanneer een bewusteloze te water raakt of het slachtoffer in het water bewusteloos raakt kan hij niet langer zwemmen en zichzelf redden en zal hij verdrinken indien niet snel wordt ingegrepen.

Drenkelingen

Een drenkeling is iemand die per ongeluk te water is geraakt en niet langer in staat is om zichzelf boven water te houden. Dat kan komen doordat hij niet kan zwemmen, maar ook door uitputting of door andere letsels die het zwemmen onmogelijk maken. Een drenkeling staat op het punt te verdrinken of is reeds verdronken.

Lees meer: Reanimatie van drenkelingen

Verdrinking

Verdrinking is het ontstaan van stoornissen in de vitale functies als gevolg van onderdompeling in een vloeistof.

Lees meer op de pagina over: Verdrinking.

Onderkoeling

Onderkoeling of hypothermie wordt gedefinieerd als een lichaamstemperatuur beneden 36^oC. Normaal is dit ca. 37^oC. Op het moment dat de temperatuur onder deze waarde daalt start het lichaam een aantal processen: de schildklierfunctie wordt versterkt, lichaamsspieren beginnen te bewegen (rillen) met als doel extra warmte te produceren en lichaamsharen gaan rechtop staan om een luchtlaag te vormen die isoleert. Doordat in het lichaam diverse zaken gebeuren kan men op basis van symptomen van deze compensatie-mechanismen een inschatting maken van de lichaamstemperatuur.

De invloeden van de genoemde processen (warmteverlies en warmteproductie) zijn dusdanig dat een slachtoffer in welke situatie dan ook gevaar hiervan ondervindt. Bedenk dat een slachtoffer in trauma setting weinig warmte kan putten uit de lichaamseigen bronnen, omdat deze tekortschieten als een slachtoffer stil zit en blootgesteld wordt aan wind- en waterstroom. Complicerende factoren hierin zijn bijvoorbeeld brandwonden, waarbij de natuurlijke isolatie laag (huid en onderhuids vet) is beschadigd en men veel vocht (en daarmee warmte) verliest. Dit afwegend, betekent warmteverlies bij veel slachtoffers een cruciaal probleem: Het warmteverlies is groter dan de –productie, compensatiemechanismen schieten tekort en interventie door hulpverleners is vereist.

Op een zeker moment beginnen diverse compensatiemechanismen te falen. Dat dit gebeurt naarmate de temperatuur daalt, blijkt ook uit het feit dat de mortaliteit beneden de tweeëndertig graden constant blijft: een grenswaarde, mogelijk als gevolg van uitputting van beschikbare compensatiemechanismen (5). Dit blijkt mede uit de grafiek in figuur 2. Binnen bepaalde waarden is het lichaam uitstekend in staat de temperatuur constant te houden. Bij een temperatuurdaling onder 13 oC [55 oF] keldert de lichaamstemperatuur snel. Het plateau stabiliseert waar het lichaam gewend is (4). Bij langdurige blootstelling aan een lage lichaamstemperatuur zal het lichaam hieraan wennen. Dit betekent dat snelle opwarming met hoge ‘atmosferische temperaturen’ [warme lucht, warm water etc.] resulteert in falen van compensatiemechanismen en daardoor een relatieve hyperthermie met alle gevolgen van dien. Opwarming dient met het oog op deze grafiek dan ook langzaam te gebeuren. Op basis van de symptomatologie, fysiologische principes en de behandeling is hypothermie te classificeren [figuur 3]. Ook hier valt te zien dat ‘matige hypothermie’ regelmatig voorkomt bij traumapatienten en bij temperatuurdaling beneden 32oC levensbedreigende complicaties beginnen te domineren.

De gevaren ontstaan secundair: het zijn de gevolgen van hypothermie. In veel orgaansystemen ontstaan verstoringen die, wanneer ze in de vitale functies ontstaan, levensbedreigende situaties kunnen opleveren. Per orgaansysteem zal hierna kort worden toegelicht welke problemen kunnen ontstaan en zo mogelijk waar deze vandaan komen. Nadrukkelijk moet worden gemeld dat net als bij andere aandoeningen, symptomen geen wet van meden en persen kennen: het hóéft niet perse voor te komen.

Aanvankelijk begint het met verwardheid. Beneden de 34o wordt de neurologie complexer. Hersenstamfuncties (reflexen) nemen af en de patient raakt gedesoriënteerd en meer verward. Agitatie speelt een grote rol. Beneden de 32o raakt de patient in kritieke toestand en loopt men het risico op bewusteloosheid en mogelijk coma.

Een belangrijk risico is de cardiale belasting die onderkoeling met zich meebrengt. De hartslag begint te dalen en het hartminuutvolume neemt af. Bovenden is een groot risico wat men in het Nederlands het ‘prikkelbaar hart’-syndroom noemt. Dit is een situatie waarbij de myocyten – de hartspiercellen – prikkelbaar raken voor het minste geringste. Bij transport van het slachtoffer kan vrijkomen van catecholamines (adrenaline e.d.) een potentieel fataal hartimestoornis ontstaan (o.a. ventrikelfibrilleren). Dit kan al voorkomen bij het minste geringste: schudbeweging tijdens transport of hardop praten van de hulpverleners. Elke vorm van stress brengt een significant risico met zich mee.

Minder acuut, maar toch noemenswaardig is een depressie van het immuunsysteem. Zo zijn hypotherme patiënten vatbaarder voor infecties en trauma.

The lethal triad of death

Op traumatologisch gebied vind men het belangrijkste risico in de zogenaamde ‘Lethal Triad of Death’. Deze vicieuze cirkel bestaant uit acidose, hypothermie en coagulopathie. Zonder tijdige interventie zullen deze drie kernproblemen leiden tot een versneld overlijden van de traumapatient.Hypothermie leidt tot een verminderde zuurstofbehoefte van een cel, maar ook voor een verminderde perfusie van weefsel. Hierdoor wordt een beroep gedaan op de zuurstofloze verbranding van de lichaamscel en ontstaat verzuring (acidose). Deze acidose is funest voor de bloedstolling. In een zuur milieu kunnen stollingsfactoren niet functioneren en zal een bloeding dus aanzienlijk minder snel stollen. Trauma en weefselschade leidt op diens beurt weer tot verzuring, omdat diverse zure stoffen vrijkomen. En zolang deze processen gaande zijn zal ook de hypothermie onherstelbaar zijn. (6-8) Aangezien hypothermie de meest acuut behandelbare en tevens voorkombare sleutel is in deze triade, stelt een onderzoeker van het UMC Groningen op basis van theoretische gronden dat tijdige hypothermie interventie van wezenlijk belang is in de traumazorg.

Behandeling van hypothermie

De behandeling van hypothermie is complex. Dit is ook de reden dat op deze reader niet gevaren kan worden in daadwerkelijke trauma situaties. Belangrijk zijn de volgende punten in hypothermiebestrijding (8):

1. Stel de ademweg veilig met endotracheale intubatie, wanneer het slachtoffer buiten bewustzijn is en de A onvrij dreigt te worden.
2. Beadem het slachtoffer met verwarmde, bevochtigde lucht, zodat het slachtoffer van binnenuit opwarmt. Voorkom verdere afkoeling door het slachtoffer af te dekken met een deken en warm op met warme lucht.
3. Reanimeer een hypotherm slachtoffer en warm hem gelijktijdig op. Hypothermie kan toch hartritmestoornissen en reanimatiebehoefte leiden.

Auto te water

Auto te water

Val van hoogte in ondiep water

Een duik in (onverwacht) ondiep water, een sprong van een brug of een val van hoogte in water kan leiden tot ernstige letsels. Wanneer water ondieper is dan men voor de duik inschatte bestaat de kans dat men met kracht op de boden van het water terecht komt. Ook een duik of val van een hoge brug kan leiden tot een forse impact op het lichaam, water kan bij die impact zo hard zijn als beton.

Met name de kans op wervelletsels wordt vaak onderschat wanneer men tracht een drenkeling te redden. Onzorgvuldige redding kan leiden tot verergering van wervelletsel.

Reddingstechnieken

Voor dit onderwerp en de bijbehorende pagina's zoeken wij iemand die bij de Reddingsbrigade actief is.