|
|
| (38 tussenliggende versies door 3 gebruikers niet weergegeven) |
| Regel 1: |
Regel 1: |
| − | {| class="wikitable" | + | {{Status| |
| − | |-
| + | |mainauthor= [[Supervisor:Pim de Ruijter|Pim]] |
| − | | Niveau: '''Beginner/gevorderd'''
| + | |coauthor= [[]] |
| − | |}
| + | |controller= |
| − | | + | |supervisor= [[Supervisor:Pim de Ruijter|Pim]] |
| − | Thermische letsels is een verzamelnaam voor verwondingen ontstaan door de inwerking van temperatuur, wrijving of de inwerking van een chemische stof op de huid. Hieronder vallen zowel letsels ontstaan door (extreme) koude, als door warmte.
| + | |niveau= [[Handleiding#Niveau|Beginner/Gevorderd]] |
| − | | + | |status= [[Handleiding#Status|Concept]] |
| − | ==Verbranding door warmte==
| + | }} |
| − | ===Inleiding===
| |
| − | Brandwonden komen veelvuldig voor en veroorzaken grote invaliditeit indien niet goed behandeld. Dit is zowel cosmetisch door de vorming van littekens als functioneel door ernstige verlittekening van gewrichten. Preventie is bij brandwonden essentieel, immers, voorkomen is beter dan genezen.
| |
| − | | |
| − | De definitie van brandwonden is de schade aan de huid als gevolg van rechtstreekse inwerking van warmte, wrijving of een chemische stof.
| |
| − | Brandwonden worden ingedeeld op ernst, aan de hand van hoeveel huidlagen zijn aangedaan. Er zijn hiervoor twee veelgebruikte indelingen: in Graden 1 tot en met 3 en op grond van de aangedane huidlagen.
| |
| − | | |
| − | {| class="wikitable" | |
| − | |-
| |
| − | ! Gradatie !! Diepte !! Symptomen !! Gevoeligheid !! Refill
| |
| − | |-
| |
| − | | Ie || Oppervlakkig || Rood, gezwollen || Pijnlijk || Verhoogd | |
| − | |-
| |
| − | | IIe || Oppervlakkig dermis || Rood, gezwollen, blaarvorming || Zeer pijnlijk || Verhoogd
| |
| − | |-
| |
| − | | || Intermediair dermis || Rood, gezwollen, blaarvorming || Zeer pijnlijk || Verlaagd
| |
| − | |-
| |
| − | | || Diep dermis || Rood, gezwollen, blaarvorming, ernstige ontvelling || Niet pijnlijk || Verlaagd
| |
| − | |-
| |
| − | | IIIe || Volledige verlies<br>huid || Wit, beige, of verkoold || Niet pijnlijk || Afwezig
| |
| − | |}
| |
| − | | |
| − | | |
| − | De ernst van brandwonden wordt behalve door de diepte ook bepaald door de oppervlakte van de huid dat is aangedaan. Ook spelen de leeftijd van het slachtoffer en bijkomende letsels een belangrijke rol.
| |
| − | | |
| − | ===Symptomen en klachten===
| |
| − | Zoals boven beschreven zijn er meerdere mogelijkheden om brandwonden in te delen. Voor de Eerste Hulp is de indeling in Graden het meest geschikt.
| |
| − | * Een eerstegraads brandwond wordt gekenmerkt door roodheid van de huid, zwelling van de huid en pijn. Als op de verbrande huid geduwd wordt zal de [[capillary refill]] zeer snel zijn. Dit doordat er een verhoogde doorbloeding van de huid is, die vaak ook warm aanvoelt.
| |
| − | * Een tweedegraads brandwond heeft behalve roodheid en zwelling van de huid ook laarvorming, doordat de bovenste huidlaag is los gelaten. De blaren zijn meestal gevuld met helder weefselvocht. De huid is extreem pijnlijk. Bij een oppervlakkige tweedegraads brandwond is capillary refill ter plaatse van brandwond normaal of versneld. De lederhuid is niet ernstig beschadigd. Is de capillary refill echter vertraagd of afwezig, dan is er tot diep in de lederhuid schade.
| |
| − | * Een derdegraads brandwond kenmerkt zich door ernstige schade aan de huid. Er is een dieprode of witte kleur, door verbranding door vuur is de huid soms verkoold. Er is geen [[capillary refill]] en het gebied dat derdegraads verbrand is, is ongevoelig.
| |
| − | | |
| − | Een brandwond is in principe altijd pijnlijk, omdat rondom het derdegraads gebied altijd tweede- en eerstegraads verbranding aanwezig is.
| |
| − | | |
| − | | |
| − | <br><br>
| |
| − | Indien een groot oppervlak tweede- of derdegraads verbrand is bestaat er het risico op het optreden van [[hypovolemische schok]] als gevolg van vochtverlies door de blaren. Daarnaast is er groot infectiegevaar. Het testen van de capillary refill of het gevoel in ernstige brandwonden is in principe niet voor de eerstehulpverlener weggelegd.
| |
| − | | |
| − | {| class="wikitable"
| |
| − | |-
| |
| − | ! Uitvragen !! Klachten !! Symptomen
| |
| − | |-
| |
| − | | Vraag 1 <br> Vraag 2 <br> Vraag 3 || Klacht 1 <br> Klacht 2 <br> Klacht 3 || Symptoom 1 <br> Symptoom 2 <br> Symptoom 3 <br> Symptoom 4 <br> Symptoom 5 | |
| − | |}
| |
| − | | |
| − | ===Handelen=== | |
| − | | |
| − | | |
| − | Handelen
| |
| − | De manier van handelen is afhankelijk van de oorzaak van de brandwonden.
| |
| − | Algemene criteria voor doorverwijzing naar ziekenhuis:
| |
| − | · Derdegraads verbranding
| |
| − | · Verbrandoppervlak is meer dan 9% 2e of 3e graads
| |
| − | · Diepe verbranding door elektriciteit of bliksem
| |
| − | · Chemische verbrandingen
| |
| − | · Brandwonden over functionele gebieden (gelaat, handen, genitaliën, gewrichten)
| |
| − | · Luchtwegverbrandingen
| |
| − | · Circulaire brandwonden aan hals, thorax en ledematen
| |
| − | · Brandwonden bij kinderen of bejaarden
| |
| − | Tweede en derdegraads brandwonden dienen in principe zo schoon mogelijk en bij voorkeur steriel te
| |
| − | worden afgedekt. Hiervoor wordt het metallinegaas gebruikt. Dit bestaat uit een kompres met een
| |
| − | dunne laag aluminium of een niet-verklevende laag die op de wond gelegd wordt, zodat het gaas niet
| |
| − | aan de wond plakt. Een andere mogelijkheid is het gebruiken van speciale kompressen zoals WaterJel®
| |
| − | of Burnshield®, die een speciale gel bevatten. Deze gel zorgt voor verkoeling (praktisch wanneer er
| |
| − | geen water voorhanden is) en vermindering van de pijn. Daarnaast heeft het ook een positieve invloed
| |
| − | op de wondgenezing. Deze gel mag in tegenstelling tot brandzalf wel gebruikt worden wanneer het
| |
| − | slachtoffer doorgestuurd wordt naar een arts.
| |
| − | Brandwonden door warmte
| |
| − | · Heet voorwerp verwijderen of vlammen doven:
| |
| − | o Doof de vlammen met water, waarbij je het slachtoffer laat liggen. Ook slootwater kan
| |
| − | hiervoor gebruikt worden, het infectiegevaar weegt niet op tegen de verdere schade die
| |
| − | door het vuur veroorzaakt kan worden.
| |
| − | o Is er geen water, dan kan een deken gebruikt worden. Gebruik hiervoor nóóit een zilvergouden
| |
| − | reddingsdeken, deze zijn uiterst brandbaar! Sluit de deken eerst om de hals om
| |
| − | een schoorsteeneffect te voorkomen. Laat het slachtoffer liggen.
| |
| − | 5BOSA2 – Vaardigheden Acute Geneeskunde 139
| |
| − | o Als er geen deken is, kan je het slachtoffer over de grond rollen. In geen beding rond
| |
| − | hollen, want dat vergroot de vlammen. Niet hollen, maar rollen.
| |
| − | o Brandende of smeulende kleding mag niet verwijderd worden. De huid kleeft aan de
| |
| − | kleding en verwijderen zorgt voor (ernstige) beschadiging van de verbrandde huid.
| |
| − | · DRS. ABCDE : Vitale functies controleren en direct starten met koelen
| |
| − | · Wondverzorging:
| |
| − | o Eerst koelen met water en dit minimaal 10 minuten lang. Het liefst met lauw water dat
| |
| − | zacht over de wond stroomt. Ook hiervoor kan indien niet anders mogelijk slootwater
| |
| − | gebruikt worden. Koelen geeft een pijnstillend effect, beperkt de vorming van blaren en
| |
| − | voorkomt verdere schade door dieper inwerken van de hitte in de huid.
| |
| − | Eventueel kan ook Burnshield of Waterjel gebruikt worden.
| |
| − | o Tweede- en derdegraads wonden moeten steriel afgedekt worden met Metallinegaas of
| |
| − | met niet-verklevende gazen. Indien Metallinegaas niet voorhanden is, kan ook een
| |
| − | normaal steriel gaas worden gebruikt of een schone doek. Bij grote oppervlakten kan
| |
| − | men gebruik maken van een Metalline-deken of een schoon laken.
| |
| − | o Brandblaren mogen nooit worden doorgeprikt, dit geeft onnodig infectiegevaar.
| |
| − | o Er mag geen brandzalf gebruikt worden, dit vergroot de kans op infecties. Daarnaast
| |
| − | verkleurt het de wond, waardoor het moeilijker door een arts te beoordelen is.
| |
| − | Burnshield of Waterjel is hierop een uitzondering.
| |
| − | · Eventueel doorsturen naar huisarts of ziekenhuis (zie criteria)
| |
| − | Houdt er bij slachtoffers die hete lucht of rook hebben ingeademd altijd rekening mee dat er ook een
| |
| − | verbranding van de luchtwegen aanwezig kan zijn. Denk hier bij aan slachtoffers die uit een brandend
| |
| − | huis of auto komen, of die in contact zijn geweest met een explosie of steekvlam.
| |
| − | Luchtwegverbrandingen presenteren zich onder andere door: ademhalingsproblemen, roetsporen en
| |
| − | verschroeiing van haren rond neus, mond en wenkbrauwen en een hese stem of gierende ademhaling.
| |
| − | Een verbranding van de luchtwegen is een spoedgeval omdat door zwelling van de slijmvliezen een
| |
| − | luchtwegobstructie kan ontstaan. Lees meer hierover in het hoofdstuk Airway & C-Spine.
| |
| − | Brandwonden door heet water
| |
| − | Verwijder zo snel mogelijk de kleding en handel verder zoals bij brandwonden door vuur.
| |
| − | Brandwonden door chemische stoffen
| |
| − | · Verwijderen van de chemisch stoffen door het uittrekken van kleding en verwijderen van
| |
| − | materialen waar de stof in zit. Verwijder ook alle sieraden, kleding en schoenen. Probeer de huid
| |
| − | bij het verwijderen van kleding niet te beschadigen! Het slachtoffer moet minimaal 30 minuten
| |
| − | gekoeld en afgespoeld worden om verdere schade te beperken. In veel laboratoria zijn
| |
| − | (oog)douches aanwezig. Denk bij het verwijderen van de chemische stoffen aan je eigen
| |
| − | veiligheid.
| |
| − | · DRS. ABCDE : Vitale functies controleren en direct starten met koelen
| |
| − | · Wondverzorging:
| |
| − | o Tweede- en derdegraads wonden moeten steriel afgedekt worden met Metallinegaas of
| |
| − | met niet-verklevende gazen. Indien Metallinegaas niet voorhanden is, kan ook een
| |
| − | normaal steriel gaas worden gebruikt of een schone doek. Bij grote oppervlakten kan
| |
| − | men gebruik maken van een Metalline-deken of een schoon laken.
| |
| − | o Blaren mogen niet doorgeprikt worden, dit geeft onnodig infectiegevaar.
| |
| − | o Er mag geen brandzalf gebruikt worden, dit vergroot de kans op infecties. Daarnaast
| |
| − | verkleurt het de wond, waardoor het moeilijker door een arts te beoordelen is.
| |
| − | · Doorsturen naar ziekenhuis (zie criteria)
| |
| − | Wees bij het koelen van (grote) brandwonden altijd bedacht op onderkoeling van het slachtoffer. Met
| |
| − | name bij grote oppervlakken en bij bejaarden en kinderen is het risico op onderkoeling aanwezig. Koel
| |
| − | altijd met lauw water De waterstraal mag niet rechtstreeks op de wond gericht worden, probeer deze
| |
| − | boven de wond te richten en het water langs de wond af te laten stromen. Ook bij het gebruik van
| |
| − | WaterJel® of Burnshield® op grote oppervlakken is onderkoeling beschreven.
| |
| − | Brandwonden door elektriciteit
| |
| − | Zie paragraaf elektriciteitsletsel
| |
| − | | |
| − | | |
| − | In deze sectie wordt beschreven hoe te handelen bij het beschreven letsel of ziektebeeld. Ook hierbij eerst een tekst in verhalende vorm, waarbij eventueel wat achtergrondinformatie gegeven wordt. Daarna volgt wederom een schematisch overzicht van de behandeling.
| |
| − | * Stap één van de behandeling
| |
| − | * Stap twee van de behandeling
| |
| − | * Stap drie van de behandeling
| |
| − | ** Indien dit, dan dat
| |
| − | ** Als dat, dan dit
| |
| − | * Stap vier van de behandeling
| |
| − | Zijn er dingen die echt niet vergeten moeten worden of essentieel zijn? Dan kunnen ze nogmaals extra in een kader benoemd worden:
| |
| − | {| class="wikitable"
| |
| − | |- | |
| − | ! Essentieel, vergeet niet:
| |
| − | |- | |
| − | | Om je aan te melden voor de Eerste Hulp Wiki! | |
| − | |}
| |
| − | | |
| − | ===Overzicht Eerste Hulp===
| |
| − | Sommige thema's zijn erg uitgebreid en er kan veel verteld worden. Om het overzicht te bewaren voor beginnende én gevorderde Eerste Hulpverleners wordt een samenvatting van ieder onderwerp in onderstaand schema gezet:
| |
| − | | |
| − | {| class="wikitable"
| |
| − | |-
| |
| − | ! Koptekst !! Ziektebeeld 1 !! Ziektebeeld 2
| |
| − | |-
| |
| − | | '''Situatie''' || Wat is er aan de hand? || Hoe is de situatie?
| |
| − | |-
| |
| − | | '''Verschijnselen''' || Klacht 1 <br> Klacht 2 <br> Symptoom 1 <br> Symptoom 2|| Symptoom 1 <br> Symptoom 2 <br> Symptoom 3 <br>
| |
| − | |-
| |
| − | | '''Conclusie''' || Ziektebeeld 1 || Ziektebeeld 2
| |
| − | |-
| |
| − | | '''Handelen''' || Aanwijzing 1 <br> Aanwijzing 2 <br> Bel 112! <br> Aanwijzing 4 || Aanwijzing 1 <br> Aanwijzing 2 <br> Bel 112! <br> Aanwijzing 4
| |
| − | |-
| |
| − | | '''Opmerkingen''' || Denk er aan om... || Doe vooral niet...
| |
| − | |}
| |
| − | | |
| − | Zoals in bovenstaand voorbeeld worden twee (of meerdere) ziektebeelden besproken. Soms is dat handig omdat ziektebeelden op elkaar lijken en het fijn is om in één schema de verschillen te zien.
| |
| − | | |
| − | ===Achtergrondinformatie/Verdieping===
| |
| − | Sommige onderwerpen lenen zich voor verdieping voor gevorderde hulpverleners. Hier kan achtergrond informatie besproken worden, maar bijvoorbeeld ook:
| |
| − | ====Professionele hulpverleners====
| |
| − | Wat doen professionele hulpverleners bij dit letsel. Let op, beschrijf hier alleen wat de mogelijkheden zijn. Diepgaande uitleg van (voorbehouden) handelingen wordt niet op prijs gesteld.
| |
| − | ====Wat zijn andere technieken====
| |
| − | Beschrijf bijvoorbeeld welke andere technieken er mogelijk zijn, of vroeger gebruikt werden.
| |
| − | | |
| − | | |
| − | ==Verbranding door bevriezing==
| |
| − | (deze kop alleen als er meerdere niveau 2 koppen gebruikt worden, zie lager)
| |
| | | | |
| − | ===Inleiding op onderwerp===
| |
| − | In de inleiding wordt een korte introductie gegeven op het onderwerp
| |
| | | | |
| − | ===Symptomen en klachten===
| + | '''Thermische letsels''' is een verzamelnaam voor verwondingen ontstaan door de inwerking van temperatuur, wrijving of de inwerking van een chemische stof op de huid. Hieronder vallen zowel letsels ontstaan door (extreme) koude, als door warmte. |
| − | Eerst volgt in verhalende vorm een beschrijving van de bij dit letsel of ziektebeeld behorende verschijnselen, klachten en symptomen. Bedenk dat een klacht iets is wat het slachtoffer aan de hulpverlener kan vertellen, bijvoorbeeld: ik heb hoofdpijn,ik ben misselijk of ik heb een pijnlijke grote teen. Een symptoom is iets wat je als hulpverlener kan waarnemen en door het slachtoffer benoemd kan worden, bijvoorbeeld: braken. Je kunt als hulpverlener waarnemen dat iemand gebraakt heeft. Een bleke huid in het geval van shock zal het slachtoffer niet snel noemen als klacht, maar wordt wel door de hulpverlener waargenomen. Dat wordt dan een symptoom genoemd.
| |
| − | <br>
| |
| − | Beschrijf duidelijk welke vragen een hulpverlener moet stellen, en welke vragen belangrijke informatie kunnen opleveren over de aard van het ziektebeeld.
| |
| − | <br><br>
| |
| − | Na de symptomen en klachten beschreven te hebben, worden deze overzichtelijk in een tabel geplaatst, zodat ze in één oogopslag overzien kunnen worden.
| |
| | | | |
| − | {| class="wikitable"
| + | We onderscheiden hierin: |
| − | |-
| + | * [[Brandwonden]] |
| − | ! Uitvragen !! Klachten !! Symptomen
| + | * [[Chemische brandwonden]] |
| − | |-
| + | * [[Bevriezing]] |
| − | | Vraag 1 <br> Vraag 2 <br> Vraag 3 || Klacht 1 <br> Klacht 2 <br> Klacht 3 || Symptoom 1 <br> Symptoom 2 <br> Symptoom 3 <br> Symptoom 4 <br> Symptoom 5
| |
| − | |}
| |
| | | | |
| | + | Ziektebeelden zoals [[oververhitting]] en [[onderkoeling]] vallen onder de groep [[Warmte- en koudeletsels]]. |
| | | | |
| − | ===Handelen===
| |
| − | In deze sectie wordt beschreven hoe te handelen bij het beschreven letsel of ziektebeeld. Ook hierbij eerst een tekst in verhalende vorm, waarbij eventueel wat achtergrondinformatie gegeven wordt. Daarna volgt wederom een schematisch overzicht van de behandeling.
| |
| − | * Stap één van de behandeling
| |
| − | * Stap twee van de behandeling
| |
| − | * Stap drie van de behandeling
| |
| − | ** Indien dit, dan dat
| |
| − | ** Als dat, dan dit
| |
| − | * Stap vier van de behandeling
| |
| − | Zijn er dingen die echt niet vergeten moeten worden of essentieel zijn? Dan kunnen ze nogmaals extra in een kader benoemd worden:
| |
| − | {| class="wikitable"
| |
| − | |-
| |
| − | ! Essentieel, vergeet niet:
| |
| − | |-
| |
| − | | Om je aan te melden voor de Eerste Hulp Wiki!
| |
| − | |}
| |
| | | | |
| − | ===Overzicht Eerste Hulp=== | + | ==Overicht Eerste Hulp bij Thermische letsels== |
| − | Sommige thema's zijn erg uitgebreid en er kan veel verteld worden. Om het overzicht te bewaren voor beginnende én gevorderde Eerste Hulpverleners wordt een samenvatting van ieder onderwerp in onderstaand schema gezet:
| |
| | | | |
| | {| class="wikitable" | | {| class="wikitable" |
| | |- | | |- |
| − | ! Koptekst !! Ziektebeeld 1 !! Ziektebeeld 2 | + | ! !! [[Brandwonden|Verbranding door hitte]] !! [[Chemische verbranding|Inwerking chemische stof]] !! [[Bevriezing]] |
| | |- | | |- |
| − | | '''Situatie''' || Wat is er aan de hand? || Hoe is de situatie? | + | | '''Situatie''' || Er is contact geweest met vuur, een hete vloeistof of een heet voorwerp || Er is contact geweest met een chemische vloeistof || Een deel van de huid is bevroren geraakt |
| | |- | | |- |
| − | | '''Verschijnselen''' || Klacht 1 <br> Klacht 2 <br> Symptoom 1 <br> Symptoom 2|| Symptoom 1 <br> Symptoom 2 <br> Symptoom 3 <br> | + | | '''Verschijnselen''' || Pijn <br> Rode huid <br> Blaren <br> Beige/Witte huid <br> Verkoolde Huid <br> || Pijn <br> Verkleuring van de huid <br> Blaren || Pijn <br> Witte huid <br> Blaren met bruin vocht <br> Vertraagde [[Capillary Refill]] <br> Zwarte huid <br> |
| | |- | | |- |
| − | | '''Conclusie''' || Ziektebeeld 1 || Ziektebeeld 2 | + | | '''Conclusie''' || Brandwond || Chemische Brandwond || Bevriezingswond |
| | |- | | |- |
| − | | '''Handelen''' || Aanwijzing 1 <br> Aanwijzing 2 <br> Bel 112! <br> Aanwijzing 4 || Aanwijzing 1 <br> Aanwijzing 2 <br> Bel 112! <br> Aanwijzing 4 | + | | '''Handelen''' || Koelen gedurende 10-15 minuten <br> Oppervlakte en gradatie? <br> [[Hulpdiensten:112|Professionele hulp?]] <br> Steriel afdekken || Denk aan veiligheid! <br> Spoelen gedurende 30 minuten <br> Oppervlakte en gradatie? <br> [[Hulpdiensten:112|Professionele hulp?]] <br> Steriel afdekken || Passief opwarmen <br> Oppervlakte en gradatie? <br> [[Hulpdiensten:112|Professionele hulp?]] <br> Steriel afdekken |
| | |- | | |- |
| − | | '''Opmerkingen''' || Denk er aan om... || Doe vooral niet... | + | | '''Opmerkingen''' || Denk aan [[shock]]! || Denk aan stoornissen in de [[vitale functies]]! || Denk aan [[onderkoeling]]! |
| | |} | | |} |
| | | | |
| − | Zoals in bovenstaand voorbeeld worden twee (of meerdere) ziektebeelden besproken. Soms is dat handig omdat ziektebeelden op elkaar lijken en het fijn is om in één schema de verschillen te zien.
| + | [[Categorie:Woordenlijst]][[Categorie:Thermische letsels]] |
| − | | |
| − | ===Achtergrondinformatie/Verdieping===
| |
| − | Sommige onderwerpen lenen zich voor verdieping voor gevorderde hulpverleners. Hier kan achtergrond informatie besproken worden, maar bijvoorbeeld ook:
| |
| − | ====Professionele hulpverleners====
| |
| − | Wat doen professionele hulpverleners bij dit letsel. Let op, beschrijf hier alleen wat de mogelijkheden zijn. Diepgaande uitleg van (voorbehouden) handelingen wordt niet op prijs gesteld.
| |
| − | ====Wat zijn andere technieken====
| |
| − | Beschrijf bijvoorbeeld welke andere technieken er mogelijk zijn, of vroeger gebruikt
| |
| − | | |
| − | ==Verbranding door chemische stoffen==
| |
| − | | |
| − | ===Inleiding op onderwerp===
| |
| − | Zoals bovenstaand
| |
| − | | |
| − | ===Symptomen en klachten===
| |
| − | Zoals bovenstaand
| |
| − | | |
| − | ===Handelen===
| |
| − | Zoals bovenstaand
| |
| − | | |
| − | ===Overzicht Eerste Hulp===
| |
| − | Zoals bovenstaand
| |
| − | | |
| − | ===Achtergrondinformatie/Verdieping===
| |
| − | Zoals bovenstaand
| |
