Stabiele zijligging: verschil tussen versies

Huidige versie van 27 jul 2014 om 15:58

De stabiele zijligging (in het Engels Recovery position of Lateral (recumbent) position) is een positie om de luchtweg vrij te houden als alternatief voor de kinlift. Doordat het slachtoffer op de zij ligt zakt de onderkaak en tong niet naar achteren, waardoor wordt voorkomen dat de luchtweg belemmert raakt. Daarnaast geeft het enige bescherming bij braken, immers, het braaksel loopt gemakkelijk de mond uit en het risico dat het in de luchtpijp loopt (aspiratie) is kleiner.

Ofschoon de stabiele zijligging een effectieve manier is om de luchtweg (Airway) vrij te houden, heeft de bij slachtoffers die een ongeval hebben doorgemaakt en waarbij er wervelletsel kan bestaan niet de voorkeur, omdat door de draaiing van nek en rug het wervelletsel kan verergeren. In dit geval worden hoofd en nek geïmmobiliseerd met de Handgreep van Zäch en voert een tweede hulpverlener de kinlift uit, zonder het hoofd te kantelen.

Soms wordt een ongevalsslachtoffer ondanks mogelijk wervelletsel toch in de stabiele zijligging gelegd, met name als de hulpverlener alleen is en hij hulp moet gaan halen of wanneer er meerdere slachtoffers zijn. Het slachtoffer wordt dan zo voorzichtig mogelijk in de stabiele zijligging gelegd met goede ondersteuning van hoofd en nek.

Angst voor doorliggen (decubitus) is geen reden om iemand niet in de stabiele zijligging te leggen^[1], immers gaan de vitale functies voor. Het slachtoffer wordt niet iedere 30 minuten op de andere zij gelegd, zoals voorgeschreven in de ERC richtlijn.

Bescherm een slachtoffer dat op een koude ondergrond of in de buitenlucht ligt altijd tegen afkoeling. Een bewusteloos slachtoffer verliest snel warmte en kan onderkoeld raken. Leg het slachtoffer zo mogelijk op een deken of pak hem in met een reddingsdeken.

Stabiele zijligging bij borstwonden

Indien er sprake is van een borstwond is er een bijzondere situatie voor de stabiele zijligging. Wanneer er een steekwond in de borst is waarbij het mes er uit is en er is sprake van een zuigende borstwond, dan wordt eerst de zuigende borstwond behandeld door deze af te plakken. Vervolgens wordt het slachtoffer op de aangedane zijde gelegd. Dat lijkt misschien tegenstrijdig maar heeft een goede reden. De aangedane long werkt niet meer optimaal, er is minder ventilatie en gaswisseling. Wanneer het slachtoffer op de gezonde zijde gelegd wordt, dan drukt het gewicht van de borstkas de gezonde long deels samen, waardoor daarin ook de ventilatie en gaswisseling bemoeilijkt wordt. Om toch optimaal gebruik te kunnen maken van de gezonde long, wordt het slachtoffer op de aangedane zijde gelegd. De gezonde long heeft zo aan de bovenzijde alle ruimte om goed te ontplooien en te ademen. Het feit dat de bovenste long mogelijk iets minder doorbloed wordt als gevolg van de zwaartekracht weegt daar niet tegen op. Indien het scherpe voorwerp nog aanwezig is in de borstkas, dan zal het slachtoffer toch op de gezonde zijde gelegd moeten worden. Immers, wanneer we het slachtoffer op het voorwerp leggen kan dit dieper in de borstkas gedrongen worden en zorgen voor verergering van het letsel.

Stabiele zijligging bij een zwangere

Een zwangere vrouw dient altijd op haar linkerzijde in de stabiele zijligging gelegd te worden. In de laatste maanden van de zwangerschap wordt de baarmoeder zo groot dat hij in rug of rechterzijligging de onderste holle ader (vena cava) afdrukt en daarmee de terugstroom van bloed naar het hart belemmerd. Hierdoor kan het hart onvoldoende bloed rondpompen en komt de circulatie in gevaar. De vitale organen van moeder kunnen dan te weinig zuurstof krijgen, maar ook het kind kan zuurstoftekort krijgen en hieraan overlijden.

Uitvoering stabiele zijligging

De stabiele zijligging op deze pagina wordt afgebeeld conform de richtlijnen van 2010 van de Nederlandse Reanimatie Raad en Het Oranje Kruis.

Zie ook de pagina over de buik-naar-rugligging indien het slachtoffer liggend op de buik wordt aangetroffen.

Afbeelding	Handeling
	Het slachtoffer ligt op de rug of is reeds met de buik-naar-rugligging op de rug gelegd. Ga op beide knieën zitten, ter hoogte van de arm.
	Leg de dichtstbijzijnde arm gestrekt in een hoek van 90 graden ten opzichte van het lichaam.
	Neem de andere arm en leg deze met de hand aan hoofdzijde tegen de wang van het slachtoffer. Houd deze vast met de je hand die zich aan de hoofdzijde bevindt. Het handigste is om de hand vast te pakken ter hoogte van de overgang van hand naar de pols aan de zijde van de handpalm. De rugzijde van de hand komt tegen de wang van het slachtoffer aan te liggen.
	Neem met je andere hand de knie die het verste af ligt, pak over de knie en buig de knie waarbij de voet op de grond blijft staan. Trek de knie naar je toe, waardoor het slachtoffer naar je toe draait. Begeleid het slachtoffer tijdens het draaien.
	Leg de hand van het slachtoffers met gestrekte vingers onder het hoofd.
	Leg vervolgens het bovenste been in een hoek van 90 graden met gebogen knie. Voorkom dat het slachtoffer doordraait op zijn buik.
	Eindpositie van de stabiele zijligging.
	Hand tegen de wang van het slachtoffer.
	De uitschenkhouding waarbij de nek iets gestrekt wordt. De uitschenkhouding voorkomt dat als het slachtoffer gaat braken er braaksel in zijn luchtwegen komt.
	Controle van de ademhaling met een hand op de rug en een op de buik. De hand op de buik bevindt zich ter hoogte van het maagkuiltje, met gespreide vingers.
	Luisteren en voelen naar ademhaling, tenminste 10 seconden.

Bescherm het slachtoffer tegen afkoeling door hem af te dekken met een deken of reddingsdeken. Na braken kan men de mond voorzicht leegmaken doormidden van de manuele mondinspectie.

Zie ook HAINES position.

Bronvermelding

1. ↑ Handleiding Instructeurs Eerste Hulp, bij 26ste druk, 2e oplage (Het Oranje Kruis, 2011)