Hevige bloedingen: verschil tussen versies

Huidige versie van 30 dec 2016 om 11:47

Iedere verwonding kan leiden tot actief bloedverlies. Waar vroeger vooral werd gesproken over een ernstige bloeding of een slagaderlijke bloeding is in de hedendaagse Eerste Hulp het meer gebruikelijk om te spreken over actief bloedverlies. Immers, iedere verwonding -zowel inwendig als uitwendig- kan leiden tot actief bloedverlies met een ernstige achteruitgang van de toestand van het slachtoffer als gevolg. Actief bloedverlies geeft aan dat de bloeding nog gaande is.^[1] Ook een kleine wond kan tot veel bloedverlies leiden als hij lang door bloed. Het onderscheid tussen een slagaderlijke bloeding en een aderlijke bloeding is voor de eerstehulpverlener minder relevant, immers kan ook een aderlijke bloeding in korte tijd tot veel bloedverlies leiden.

Actief bloedverlies kan leiden tot een hypovolemische shock en indien niet tijdig wordt ingegrepen zal de dood intreden. Bij zowel de inwendige als de uitwendige bloedingen speelt de eerstehulpverlener een belangrijke rol. Hij zal de eerste tijdig moeten herkennen en bij de tweede het bloedverlies proberen te beperken. Professionele hulp inschakelen is essentieel en zal dan ook zo snel mogelijk dienen te gebeuren.

Een actieve bloeding wordt op natuurlijke wijze beperkt als gevolg van het bloedstollingsmechanisme van het lichaam, maar ook door het leegraken van het circulatiestelsel en het dalen van de bloeddruk. De laatste twee mechanismen zijn uiteraard niet gunstig voor de toestand van het slachtoffer.

Type bloeding

Op grond van het type bloeding kan de volgende indeling gemaakt worden:

• Slagaderlijke (arteriële) bloedingen, waarbij helderrood bloed pulserend uit de wond komt en er vaak veel bloedverlies optreedt in korte tijd. Deze zijn levensbedreigend.
• Aderlijke (veneuze) bloedingen, waarbij vaak donkerrood bloed uit de wond stroomt. Soms slechts in kleine mate, maar ook bij aderlijke bloedingen kan ernstig actief bloedverlies optreden met ernstige gevolgen.
• Spataderlijke bloedingen, waarbij een spatader gesprongen is. Dit type bloeding is minder bekend, is doorgaans niet levensbedreigend, maar kan ook in korte tijd veel donkerrood bloedverlies tot gevolg hebben.
• Bloeding van de haarvaten, zoals bij een schaafwond. Over het algemeen weinig bloedverlies en leiden zelden tot shock. Bij grote oppervlakken kan echter veel bloedverlies optreden.

Het type bloeding is voor de behandeling niet primair relevant. Centraal staat het feit dat er actief bloedverlies is. Ook een aderlijke bloeding kan leiden tot veel bloedverlies.

Daarnaast wordt er onderscheid gemaakt of het actief bloedverlies inwendig of uitwendig plaatsvindt. Deze bloedingen kunnen zowel slagaderlijk, aderlijk, spataderlijk als uit de haarvaten komen. De inwendige bloeding ontstaat door een ongeval of een spontaan optredende bloeding in een orgaan, een weefsel, een botstructuur of bij het scheuren van een groot bloedvat. Het bloedverlies is niet aan de buitenzijde van het lichaam waarneembaar en de eerstehulpverlener zal dan ook op grond van andere symptomen een inwendige bloeding vermoeden. In de eerste plaats is dat het ongevalsmechanisme, bij een stomp trauma in de buik kunnen de diverse orgaanstructuren beschadigd raken, grote bloedvaten scheuren kan er bloedverlies optreden. Voorbeelden hier van zijn: een stuur in de buik krijgen bij een ongeval. Ook kunnen bij botbreuken grote bloedingen optreden, afhankelijk van de grootte van het bot. Van een polsfractuur zal het slachtoffer niet in shock raken, echter kan bij een bovenbeensfractuur ruim 1,5 liter bloed en bij een gebroken bekken ruim 3 liter bloed verloren gaan.

Een bijzonder type inwendige bloeding is de 'spontane' inwendige bloeding. Deze kan bijvoorbeeld optreden bij afwijkingen in de bloedvaten in organen, of bij afwijkingen aan de aorta. Hierbij kan men denken aan een aneurysma waarbij de wand van de aorta verzwakt en vergroot is. Deze kunnen spontaan barsten en geven een levensgevaarlijke bloeding.

Een uitwendige bloeding valt direct op door het vele bloedverlies. Afhankelijk van welke vaten zijn aangedaan kan er sprake zijn van een slagaderlijke bloeding of een aderlijke bloeding. Een slagaderlijke bloeding kenmerkt zich door pulserend bloedverlies, waarbij het bloed helderrood van kleur is. Een aderlijke bloeding stroomt gelijkmatig en is doorgaans donkerrood van kleur.

Essentieel bij de behandeling van ernstige bloedingen is het tijdig herkennen van een beginnende shock.

Symptomen en klachten

Inwendige bloedingen

Het ongevalsmechanisme speelt een belangrijke rol bij het ontstaan van een inwendige bloeding en zal de eerstehulpverlener aanwijzingen geven of hij een inwendige bloeding kan verwachten. Soms zijn er direct na het ongeval nog geen duidelijke verschijnselen, maar kan de toestand van het slachtoffer geleidelijk slechter worden. Tekenen van een inwendige bloeding zijn onder andere: pijn, zwelling, misselijkheid, braken en de tekenen van shock. Bij ernstige bloedingen in de buik gaat het slachtoffer vaak met opgetrokken knieën of in foetushouding liggen, als gevolg van prikkeling van het buikvlies, de buik is dan ook zeer gevoelig voor aanraking en deze kan plankhard worden.

Uitwendige bloedingen

Een uitwendige bloeding kenmerkt zich door veel bloedverlies en kan zowel slagaderlijk als aderlijk zijn. Een slagaderlijke bloeding geeft pulserend bloedverlies, aderlijk en spataderlijk gelijkmatig bloedverlies en een bloeding van de haarvaten druppelsgewijs.

Tekenen van shock

Beide type bloedingen kunnen leiden tot shock. Let dan ook altijd op tekenen van shock:

• Bleke klamme huid
• Zwakke snelle pols
• Vertraagde capillary refill
• Bewustzijnsstoornissen
• Onrust, agitatie

Handelen

Inwendige bloedingen

Bij een inwendige bloeding beperkt de Eerste Hulp zich tot het controleren van de vitale functies en ingrijpen indien er veranderingen zijn. Het slachtoffer wordt bij voorkeur plat neergelegd, of in de houding die hij op dat moment het prettigste vindt (foetushouding). Belangrijk is dat het slachtoffer gerustgesteld wordt. Geef het slachtoffer nooit te drinken! Dit kan een shock verergeren! Slachtoffers met (mogelijke) inwendige bloedingen mogen zo min mogelijk verplaatst worden, omdat dit de bloeding kan verergeren.

Uitwendige bloedingen

Bij uitwendige bloedingen is de essentie van de Eerste Hulp: Voorkom verder bloedverlies! Dat betekent rechtstreeks druk uit oefenen op de wond. Deze methode is het meest effectief in het stoppen van de bloeding door eerstehulpverleners en verdient de voorkeur boven het gebruik van drukpunten.^[2] Dat wordt tenminste 10 minuten gedaan. Bij voorkeur wordt er een snelverband of een schone doek op de wond gedrukt en draagt de hulpverlener handschoenen. Daarnaast kan het aangedane lichaamsdeel omhoog gehouden worden, boven het niveau van het hart. De gedachte hierbij is dat de zwaartekracht de bloeding dan zou verminderen.^[3] Druk rechtstreeks op de wond is net zo effectief als het gebruiken van drukpunten, het is echter veiliger omdat bij gebruik van drukpunten schade kan ontstaan aan omliggende weefsels, zoals zenuwen. Het gebruik van een tourniquet of knevel is obsoleet, omdat dit tot ernstige schade kan leiden, dit wordt niet gebruikt in normale omstandigheden (rampen, oorlogssituaties of outdoor medicine kunnen een uitzondering vormen}.

Bij een ernstige bloeding buiten het ziekenhuis die niet met druk rechtstreeks op de wond tot staan kan worden gebracht, kan eventueel gebruik gemaakt worden van een hemostatisch middel, zoals het stollingsverband of stollingsgranulaat.^[2]

Voor de behandeling van de bloeding maakt het niet uit of het een aderlijke of een slagaderlijke bloeding is, ook aderlijke bloedingen kunnen zeer ernstig bloedverlies veroorzaken. Het inschakelen van professionele hulp is altijd nodig.

Behandelen van een uitwendige bloeding:

• Geef druk rechtstreeks op de wond en houdt het aangedane lichaamsdeel omhoog
• Leg het slachtoffer plat op de grond (voorkomen flauwte en behandeling shock)
• Waarschuw de hulpdiensten
• Leg een wonddrukverband aan over de wond
• Blijf de vitale functies controleren tot de ambulance is gearriveerd

Bronvermeldingen

Op deze pagina wordt gebruik gemaakt van de onderstaande bronnen:

1. ↑ Handleiding Instructeurs Eerste Hulp, bij 26ste druk, 2e oplage (Het Oranje Kruis, 2011)
2. ↑ ^{2,0 2,1} International first aid and resuscitation guidelines 2011, (International Federation of Red Cross and Red Crescent Societies, Geneva, 2011) http://www.ifrc.org
3. ↑ De effectiviteit van hoogstand van ledemaat en indirecte druk op de aanvoerende slagader wordt in twijfel getrokken. Vandaar dat de IFRC-richtlijnen en EFAM ook niet meer als standaard aanbevelen. Daarentegen houdt een slachtoffer meest de arm zelf omhoog en is het soms makkelijk deze zo te verbinden : International first aid and resuscitation guidelines 2011, (International Federation of Red Cross and Red Crescent Societies, Geneva, 2011) http://www.ifrc.org

Bronvermelding