Circulation and bleeding control: verschil tussen versies
| [gecontroleerde versie] | [gecontroleerde versie] |
k (→Controles in de Circulation) |
|||
| (20 tussenliggende versies door 3 gebruikers niet weergegeven) | |||
| Regel 2: | Regel 2: | ||
|mainauthor= [[Pim]] | |mainauthor= [[Pim]] | ||
|supervisor= [[Pim]] | |supervisor= [[Pim]] | ||
| + | |coauthor= [[]] | ||
| + | |controller= | ||
|niveau= [[Handleiding#Niveau|Gevorderd]] | |niveau= [[Handleiding#Niveau|Gevorderd]] | ||
|status= [[Handleiding#Status|Incompleet]] | |status= [[Handleiding#Status|Incompleet]] | ||
}} | }} | ||
| + | |||
| + | |||
| + | '''Circulation and bleeding control''' behandelt stoornissen in de [[circulatie]] en [[actief bloedverlies]]. | ||
===Anatomie=== | ===Anatomie=== | ||
| − | De [[ | + | De [[circulatie]] is de motor van ons lichaam. Centraal in de circulatie ligt het [[hart]], dat zorgt dat de circulatie draaiende blijft. De circulatie bestaat globaal uit twee onderdelen: |
* De kleine circulatie waar in de [[longen]] gelegen zijn en waar [[zuurstof]] aan het bloed wordt toegevoegd (oxygenatie) en [[koolstofdioxide]] wordt afgevoerd. | * De kleine circulatie waar in de [[longen]] gelegen zijn en waar [[zuurstof]] aan het bloed wordt toegevoegd (oxygenatie) en [[koolstofdioxide]] wordt afgevoerd. | ||
| − | * In de grote circulatie bevinden zich de organen die via de slagaders (arteriën) van zuurstof worden voorzien en via | + | * In de grote circulatie bevinden zich de organen die via de [[slagaders]] (arteriën) van zuurstof worden voorzien en via [[aders]] (venen) hun afvalstoffen afvoeren. |
| + | |||
| + | Lees ook: [[circulatiestelsel]]. | ||
===Normale functie=== | ===Normale functie=== | ||
| − | De circulatie is het systeem dat het bloed rondpompt en vervoert door het lichaam: Van de longen waar het bloed van zuurstof wordt voorzien (oxygenatie) en van koolstofdioxide (CO2 of koolzuur) wordt ontdaan (ventilatie), naar het lichaam waar de weefsels van zuurstof worden voorzien en het koolzuur afgevoerd wordt. | + | De [[circulatie]] is het systeem dat het bloed rondpompt en vervoert door het lichaam: Van de [[longen]] waar het bloed van [[zuurstof]] wordt voorzien (oxygenatie) en van [[koolstofdioxide]] (CO2 of koolzuur) wordt ontdaan ([[ventilatie]]), naar het lichaam waar de weefsels van zuurstof worden voorzien en het koolzuur afgevoerd wordt. |
Het bloed wordt door het hart via de slagaders (arteriën) naar de weefsels vervoerd, waarna de zuurstof uit het bloed wordt gehaald en door de weefsels verbrand wordt. Dit geeft koolzuur (CO2) als afvalstof, wat via de aders (venen) terug naar het hart wordt vervoerd. Vervolgens wordt het veneuze bloed naar de longen vervoerd waar verse zuurstof het bloed binnenkomt en CO2 het bloed verlaat. Ten slotte wordt het bloed terug naar het hart vervoerd om weer de circulatie in gepompt te worden. | Het bloed wordt door het hart via de slagaders (arteriën) naar de weefsels vervoerd, waarna de zuurstof uit het bloed wordt gehaald en door de weefsels verbrand wordt. Dit geeft koolzuur (CO2) als afvalstof, wat via de aders (venen) terug naar het hart wordt vervoerd. Vervolgens wordt het veneuze bloed naar de longen vervoerd waar verse zuurstof het bloed binnenkomt en CO2 het bloed verlaat. Ten slotte wordt het bloed terug naar het hart vervoerd om weer de circulatie in gepompt te worden. | ||
===Oorzaken van stoornissen in Circulation=== | ===Oorzaken van stoornissen in Circulation=== | ||
| − | De circulatie is een uitgebreid systeem en oorzaken kunnen op meerdere plaatsen gelegen zijn. Problemen kunnen primair in het hart gelegen zijn, zoals bij een [[hartinfarct]], [[hartstilstand]], [[hartritmestoornis]] of een [[harttamponade]], waardoor het hart slechter functioneert. Er kan ook sprake zijn van [[ | + | De circulatie is een uitgebreid systeem en oorzaken kunnen op meerdere plaatsen gelegen zijn. Problemen kunnen primair in het hart gelegen zijn, zoals bij een [[hartinfarct]], [[hartstilstand]], [[hartritmestoornis]] of een [[harttamponade]], waardoor het hart slechter functioneert. Er kan ook sprake zijn van [[actief bloedverlies]], een obstructie in een groot bloedvat, maar ook kan het bloed ongunstig verdeeld zijn in het lichaam, in die gevallen spreken we van [[shock]]. |
| − | De belangrijkste oorzaak van problemen in de circulatie is een [[hartinfarct]], waardoor de pompfunctie van het hart is aangetast. Er kunnen ernstige [[hartritmestoornissen]] zoals [[kamerfibrilleren]] ([[ventrikelfibrilleren]]) optreden leidend tot een [[circulatiestilstand]]. Bepaalde [[medicatie]] en [[drugs]] kunnen veranderingen van de [[hartfrequentie]] veroorzaken en in het ergste val zelfs een hartritmestoornis uitlokken. Een [[hartinfarct]] geeft ernstige pijn op de borst, vaak met begeleidende symptomen zoals benauwdheid, zweten en grauw zien. Soms treedt als gevolg van een andere ziekte of aangeboren afwijking, of uit het niets een [[hartstilstand]] op. Een [[harttamponade]] kan veroorzaakt worden door een ongeval waarbij een flinke klap de borstkas heeft geraakt. | + | De belangrijkste oorzaak van problemen in de circulatie is een [[hartinfarct]], waardoor de pompfunctie van het hart is aangetast. Er kunnen ernstige [[hartritmestoornissen]] zoals [[kamerfibrilleren]] ([[ventrikelfibrilleren]]) optreden leidend tot een [[circulatiestilstand]]. Bepaalde [[medicatie]] en [[drugs]] kunnen veranderingen van de [[hartfrequentie]] veroorzaken en in het ergste val zelfs een [[hartritmestoornis]] uitlokken. Een [[hartinfarct]] geeft ernstige pijn op de borst, vaak met begeleidende symptomen zoals benauwdheid, zweten en grauw zien. Soms treedt als gevolg van een andere ziekte of aangeboren afwijking, of uit het niets een [[hartstilstand]] op. Een [[harttamponade]] kan veroorzaakt worden door een ongeval waarbij een flinke klap de borstkas heeft geraakt. |
| − | Door veranderingen in het [[vaatstelsel]] kan een absoluut of relatief tekort aan circulerend bloedvolume optreden: [[ | + | Door veranderingen in het [[vaatstelsel]] kan een absoluut of relatief tekort aan circulerend bloedvolume optreden: [[shock]]. Dit kan veroorzaakt worden door ernstig inwendig of uitwendig [[bloedverlies]], een obstructie in een van de grote vaten, een allergische reactie ([[anafylaxie]]), of door problemen in het hart zelf. |
| − | Een [[spanningspneumothorax]] kan een obstructie geven in de grote vaten in de borstkas en daardoor [[ | + | Een [[spanningspneumothorax]] kan een obstructie geven in de grote vaten in de borstkas en daardoor [[shock]] veroorzaken. |
===Herkennen van afwijkingen in de Circulation=== | ===Herkennen van afwijkingen in de Circulation=== | ||
De circulatie is essentieel voor het functioneren van de mens. Indien er een stoornis van de circulatie optreedt zal dit snel leiden tot ernstige problemen en de dood. Het hart is het orgaan dat de [[bloedsomloop]] op gang houdt en zorgt voor een bloeddruk die voldoende is om de weefsels van bloed en dus zuurstof te voorzien. Indien de zuurstofvraag in de weefsels toeneemt, bijvoorbeeld door inspanning of zuurstoftekort door ziekte, zal de inspanning van het hart toenemen. Daalt de [[bloeddruk]] dan zal het hart meer bloed per minuut (het [[hartminuutvolume]]) rondpompen om de [[bloeddruk]] op peil te houden. Het op peil houden van de bloeddruk kan het lichaam op 2 manieren doen: door de [[hartfrequentie]] te verhogen en door de (kleine perifere) vaten samen te laten knijpen ([[vasoconstrictie]]) waardoor de druk toeneemt. Een normale [[hartfrequentie]] bij volwassenen in rust ligt tussen de 60 en 80 slagen per minuut, bij inspanning kan bij een gezonde volwassene de hartfrequentie toenemen tot maximaal 180-200 slagen per minuut. | De circulatie is essentieel voor het functioneren van de mens. Indien er een stoornis van de circulatie optreedt zal dit snel leiden tot ernstige problemen en de dood. Het hart is het orgaan dat de [[bloedsomloop]] op gang houdt en zorgt voor een bloeddruk die voldoende is om de weefsels van bloed en dus zuurstof te voorzien. Indien de zuurstofvraag in de weefsels toeneemt, bijvoorbeeld door inspanning of zuurstoftekort door ziekte, zal de inspanning van het hart toenemen. Daalt de [[bloeddruk]] dan zal het hart meer bloed per minuut (het [[hartminuutvolume]]) rondpompen om de [[bloeddruk]] op peil te houden. Het op peil houden van de bloeddruk kan het lichaam op 2 manieren doen: door de [[hartfrequentie]] te verhogen en door de (kleine perifere) vaten samen te laten knijpen ([[vasoconstrictie]]) waardoor de druk toeneemt. Een normale [[hartfrequentie]] bij volwassenen in rust ligt tussen de 60 en 80 slagen per minuut, bij inspanning kan bij een gezonde volwassene de hartfrequentie toenemen tot maximaal 180-200 slagen per minuut. | ||
| − | Een toename van de hartfrequentie in rust boven de 100 slagen per minuut ([[tachycardie]]) is een teken dat de circulatie mogelijk een probleem heeft. Dat kan het gevolg van een [[hartritmestoornis]], ernstig bloedverlies ([[ | + | Een toename van de [[hartfrequentie]] in rust boven de 100 slagen per minuut ([[tachycardie]]) is een teken dat de circulatie mogelijk een probleem heeft. Dat kan het gevolg van een [[hartritmestoornis]], ernstig bloedverlies ([[shock]]), door ziekte en koorts, of door spanning en stress. Sommige [[hartritmestoornissen]] zorgen voor een te trage [[hartfrequentie]] (<60/min, een [[bradycardie]]) en leiden tot onvoldoende circulatie door verlaging van de [[bloeddruk]]. Het slachtoffer kan [[hartkloppingen]] voelen, zowel bij een te snelle als bij een onregelmatige hartfrequentie. |
| − | + | [[Actief bloedverlies]], ernstige [[allergische reactie]]s ([[anafylaxie]]) en belemmeringen in de circulatie kunnen leiden tot het ontstaan van verschillende typen [[shock]]. [[Shock]] is een aandoening waarbij de zuurstofvoorziening in de weefsels tekortschiet als gevolg van verminderde doorbloeding. | |
| − | Indien bloedverlies de oorzaak van de problemen in de circulatie is, kan er uitwendig een ernstige bloeding zichtbaar zijn. Zowel aderlijke als slagaderlijke bloedingen kunnen fors bloedverlies geven en leiden tot [[ | + | Een slechte circulatie leidt tot verminderde doorbloeding van de weefsels. Dat kan zeer diverse verschijnselen geven. Een kenmerkend verschijnsel dat gemakkelijk te observeren is, is de verminderde doorbloeding van de huid en ledematen. De huid wordt bleek en koud, en handen en voeten kunnen koud aanvoelen. De [[capillary refill]] is vertraagd: bij druk gedurende 5 sec. op de huid van het sternum (borstbeen) keert gewoonlijk de kleur binnen 2 sec. weer terug, indien dat langer duurt kan er sprake zijn van een [[circulatiestoornis]]. Soms zijn de ledematen ook enigszins blauw gekleurd door een tekort aan [[zuurstof]] ([[perifere cyanose]]). Verminderde doorbloeding van de hersenen kan leiden tot een licht gevoel in het hoofd, duizeligheid, hoofdpijn en een vermindering van het [[bewustzijn]] en [[bewustzijnsverlies]]. |
| + | |||
| + | Indien bloedverlies de oorzaak van de problemen in de circulatie is, kan er uitwendig een ernstige bloeding zichtbaar zijn. Zowel aderlijke als slagaderlijke bloedingen kunnen fors bloedverlies geven en leiden tot [[Shock#Hypovolemische_shock|hypovolemische shock]]. [[Shock]] kenmerkt zich door een bleke, koude of klamme huid, vertraagde [[capillary refill]] en [[bewustzijnsstoornissen]]. | ||
[[Pijn op de borst]] is een veel voorkomende klacht die niet per definitie aan het hart gerelateerd is. De pijnklachten kunnen door een [[hartinfarct]] of [[angina pectoris]] worden veroorzaakt, waarbij de pijn recht achter het borstbeen gelokaliseerd is, soms met uitstraling naar (linker) arm, nek, of kaak. Ook andere ziektebeelden kunnen pijn op de borstkas geven, zoals [[longembolie]] of [[longontsteking]]. | [[Pijn op de borst]] is een veel voorkomende klacht die niet per definitie aan het hart gerelateerd is. De pijnklachten kunnen door een [[hartinfarct]] of [[angina pectoris]] worden veroorzaakt, waarbij de pijn recht achter het borstbeen gelokaliseerd is, soms met uitstraling naar (linker) arm, nek, of kaak. Ook andere ziektebeelden kunnen pijn op de borstkas geven, zoals [[longembolie]] of [[longontsteking]]. | ||
| Regel 40: | Regel 49: | ||
! Alarmsymptomen !! | ! Alarmsymptomen !! | ||
|- | |- | ||
| − | | Snelle hartslag || Onrust, angst | + | | Snelle hartslag (>140/min) || Onrust, angst |
|- | |- | ||
| − | | Bleke klamme huid || Trage [[capillary refill]] | + | | Bleke klamme huid, zweten || Trage [[capillary refill]] |
|- | |- | ||
| − | | Duizeligheid || [[Pijn op de borst]] | + | | [[Duizeligheid]] || [[Pijn op de borst]] |
|- | |- | ||
| − | | | + | | Lage [[bloeddruk]] || [[Veranderd bewustzijn]] |
|} | |} | ||
===Controles in de Circulation=== | ===Controles in de Circulation=== | ||
| + | [[Bestand:c-controle1.jpg|150px|thumb|right|Controle van de circulatie aan de halsslagader bij een bewusteloos slachtoffer.]] | ||
* Controleer of er een circulatie is. Indien een slachtoffer aanspreekbaar is, een ademhaling heeft en spreekt kan men er vanuit gaan dat er in ieder geval circulatie is. | * Controleer of er een circulatie is. Indien een slachtoffer aanspreekbaar is, een ademhaling heeft en spreekt kan men er vanuit gaan dat er in ieder geval circulatie is. | ||
* Kijk of er uitwendig [[ernstige bloedingen]] zijn en behandel deze zo nodig door druk rechtstreeks uit te oefenen op de wond en door eventueel een [[wonddrukverband]] aan te leggen. | * Kijk of er uitwendig [[ernstige bloedingen]] zijn en behandel deze zo nodig door druk rechtstreeks uit te oefenen op de wond en door eventueel een [[wonddrukverband]] aan te leggen. | ||
| − | * Voel aan de [[polsslagader]] (arteria radialis) en beoordeel de polsslag op de volgende aspecten: | + | * Voel aan de [[polsslagader]] (arteria radialis) of bij een bewusteloos slachtoffer aan de [[halsslagader]] (arterie carotis) en beoordeel de polsslag op de volgende aspecten: |
** Het aantal slagen per minuut: de [[hartfrequentie]] | ** Het aantal slagen per minuut: de [[hartfrequentie]] | ||
** De regelmaat van de hartslag: het [[hartritme]] | ** De regelmaat van de hartslag: het [[hartritme]] | ||
| Regel 58: | Regel 68: | ||
* Beoordeel de effectiviteit van de circulatie en kijk of er tekenen zijn van [[shock]]: | * Beoordeel de effectiviteit van de circulatie en kijk of er tekenen zijn van [[shock]]: | ||
** Kijk naar de kleur van de huid, voel of de huid koud, klam of warm is | ** Kijk naar de kleur van de huid, voel of de huid koud, klam of warm is | ||
| − | ** Beoordeel de [[capillary refill]] door 5 seconden het | + | ** Beoordeel de [[capillary refill]] door 5 seconden op het sternum (borstbeen) te drukken, binnen 2 seconden dient de huid weer kleur te hebben |
** Voel of de armen en benen koud aanvoelen en/of bleek zijn | ** Voel of de armen en benen koud aanvoelen en/of bleek zijn | ||
* Vraag aan het slachtoffer of er klachten zijn die passen bij een stoornis in de circulatie, zoals [[pijn op de borst]]. | * Vraag aan het slachtoffer of er klachten zijn die passen bij een stoornis in de circulatie, zoals [[pijn op de borst]]. | ||
| Regel 64: | Regel 74: | ||
===Handelingen in de Circulation=== | ===Handelingen in de Circulation=== | ||
De handelingen bij ciruclation hebben als doel ernstig bloedverlies te beperken, na te gaan of er [[shock]] is en een eventuele oorzaak aan te pakken. Daarnaast wordt beoordeeld of er andere aandoeningen zijn die een stoornis in de circulatie kunnen geven, zoals een [[hartinfarct]]. | De handelingen bij ciruclation hebben als doel ernstig bloedverlies te beperken, na te gaan of er [[shock]] is en een eventuele oorzaak aan te pakken. Daarnaast wordt beoordeeld of er andere aandoeningen zijn die een stoornis in de circulatie kunnen geven, zoals een [[hartinfarct]]. | ||
| − | * Stelp [[ | + | * Stelp uitwendig [[actief bloedverlies]] door druk rechtstreeks op de wond te geven |
* Indien er tekenen zijn van shock, schakel direct [[professionele hulp]] in | * Indien er tekenen zijn van shock, schakel direct [[professionele hulp]] in | ||
* Indien er tekenen zijn van shock en er zijn geen aanwijzingen voor breuken van de wervelkolom, het bekken of de benen, leg het slachtoffer dan plat op de grond met zijn benen omhoog om de bloedtoevoer naar de hersenen te verbeteren | * Indien er tekenen zijn van shock en er zijn geen aanwijzingen voor breuken van de wervelkolom, het bekken of de benen, leg het slachtoffer dan plat op de grond met zijn benen omhoog om de bloedtoevoer naar de hersenen te verbeteren | ||
* [[Pijn op de borst]] | * [[Pijn op de borst]] | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
===Samenvatting=== | ===Samenvatting=== | ||
Overzicht | Overzicht | ||
| − | [[ | + | * [[Controle van de hartslag]] |
| − | [[ | + | * [[Capillary refill]] |
| − | [[ | + | |
| + | * [[Shock]] | ||
| + | * [[Hartinfarct]] | ||
| + | * [[Angina pectoris]] | ||
| + | * [[Hartritmestoornissen]] | ||
| + | |||
| + | |||
| + | Terug naar [[Breathing]]. Verder naar [[Disability]]. | ||
| + | |||
| + | |||
| + | |||
| + | ==Bronvermeldingen== | ||
| + | Op deze pagina wordt onder andere gebruik gemaakt van de volgende bronnen:<ref name="atls">ATLS: Advanced Trauma Life Support Program for Doctors, 8th Edition, American College of Surgeons (American College of Surgeons, Chicago, 2008) ISBN 978-1-880696-31-6</ref><ref name="acutegnk">Acute Geneeskunde, zesde druk, Thijs et al. (Elsevier 2005) ISBN 90-352-2754-9</ref><ref name="medicals">Acute Medical Emergencies, The Practical Approach, Second Edition, Advanced Life Support Group (Wiley-Blackwell 2010) ISBN 978-0-7279-1854-3</ref><ref name=phtls>De Nederlandse Uitgave van Prehospital Trauma Life Support, NAEMT, Tweede druk (Elsevier Gezondheidszorg 2007) ISBN 978-0-323-03331-2</ref><ref>Blokboek Vaardigheden Acute Geneeskunde, Editie 2011-2012 (UMCN VAG)</ref><ref>SIGMA HANDBOEK, Daan Weerheijm</ref> | ||
| + | |||
| + | <references /> | ||
| + | |||
| + | [[Categorie:ABCDE]] | ||
Huidige versie van 25 mrt 2015 om 23:23
| Auteur: Pim / Supervisor: Pim / Co-auteur: [[]] / Niveau: Gevorderd / Paginastatus: Incompleet. Laatste bewerking: Elise. Zie ook Handleiding. Eerste Hulp Wiki zoekt schrijvers! Schrijf jij ook mee? |
Circulation and bleeding control behandelt stoornissen in de circulatie en actief bloedverlies.
Inhoud
Anatomie
De circulatie is de motor van ons lichaam. Centraal in de circulatie ligt het hart, dat zorgt dat de circulatie draaiende blijft. De circulatie bestaat globaal uit twee onderdelen:
- De kleine circulatie waar in de longen gelegen zijn en waar zuurstof aan het bloed wordt toegevoegd (oxygenatie) en koolstofdioxide wordt afgevoerd.
- In de grote circulatie bevinden zich de organen die via de slagaders (arteriën) van zuurstof worden voorzien en via aders (venen) hun afvalstoffen afvoeren.
Lees ook: circulatiestelsel.
Normale functie
De circulatie is het systeem dat het bloed rondpompt en vervoert door het lichaam: Van de longen waar het bloed van zuurstof wordt voorzien (oxygenatie) en van koolstofdioxide (CO2 of koolzuur) wordt ontdaan (ventilatie), naar het lichaam waar de weefsels van zuurstof worden voorzien en het koolzuur afgevoerd wordt. Het bloed wordt door het hart via de slagaders (arteriën) naar de weefsels vervoerd, waarna de zuurstof uit het bloed wordt gehaald en door de weefsels verbrand wordt. Dit geeft koolzuur (CO2) als afvalstof, wat via de aders (venen) terug naar het hart wordt vervoerd. Vervolgens wordt het veneuze bloed naar de longen vervoerd waar verse zuurstof het bloed binnenkomt en CO2 het bloed verlaat. Ten slotte wordt het bloed terug naar het hart vervoerd om weer de circulatie in gepompt te worden.
Oorzaken van stoornissen in Circulation
De circulatie is een uitgebreid systeem en oorzaken kunnen op meerdere plaatsen gelegen zijn. Problemen kunnen primair in het hart gelegen zijn, zoals bij een hartinfarct, hartstilstand, hartritmestoornis of een harttamponade, waardoor het hart slechter functioneert. Er kan ook sprake zijn van actief bloedverlies, een obstructie in een groot bloedvat, maar ook kan het bloed ongunstig verdeeld zijn in het lichaam, in die gevallen spreken we van shock.
De belangrijkste oorzaak van problemen in de circulatie is een hartinfarct, waardoor de pompfunctie van het hart is aangetast. Er kunnen ernstige hartritmestoornissen zoals kamerfibrilleren (ventrikelfibrilleren) optreden leidend tot een circulatiestilstand. Bepaalde medicatie en drugs kunnen veranderingen van de hartfrequentie veroorzaken en in het ergste val zelfs een hartritmestoornis uitlokken. Een hartinfarct geeft ernstige pijn op de borst, vaak met begeleidende symptomen zoals benauwdheid, zweten en grauw zien. Soms treedt als gevolg van een andere ziekte of aangeboren afwijking, of uit het niets een hartstilstand op. Een harttamponade kan veroorzaakt worden door een ongeval waarbij een flinke klap de borstkas heeft geraakt.
Door veranderingen in het vaatstelsel kan een absoluut of relatief tekort aan circulerend bloedvolume optreden: shock. Dit kan veroorzaakt worden door ernstig inwendig of uitwendig bloedverlies, een obstructie in een van de grote vaten, een allergische reactie (anafylaxie), of door problemen in het hart zelf.
Een spanningspneumothorax kan een obstructie geven in de grote vaten in de borstkas en daardoor shock veroorzaken.
Herkennen van afwijkingen in de Circulation
De circulatie is essentieel voor het functioneren van de mens. Indien er een stoornis van de circulatie optreedt zal dit snel leiden tot ernstige problemen en de dood. Het hart is het orgaan dat de bloedsomloop op gang houdt en zorgt voor een bloeddruk die voldoende is om de weefsels van bloed en dus zuurstof te voorzien. Indien de zuurstofvraag in de weefsels toeneemt, bijvoorbeeld door inspanning of zuurstoftekort door ziekte, zal de inspanning van het hart toenemen. Daalt de bloeddruk dan zal het hart meer bloed per minuut (het hartminuutvolume) rondpompen om de bloeddruk op peil te houden. Het op peil houden van de bloeddruk kan het lichaam op 2 manieren doen: door de hartfrequentie te verhogen en door de (kleine perifere) vaten samen te laten knijpen (vasoconstrictie) waardoor de druk toeneemt. Een normale hartfrequentie bij volwassenen in rust ligt tussen de 60 en 80 slagen per minuut, bij inspanning kan bij een gezonde volwassene de hartfrequentie toenemen tot maximaal 180-200 slagen per minuut.
Een toename van de hartfrequentie in rust boven de 100 slagen per minuut (tachycardie) is een teken dat de circulatie mogelijk een probleem heeft. Dat kan het gevolg van een hartritmestoornis, ernstig bloedverlies (shock), door ziekte en koorts, of door spanning en stress. Sommige hartritmestoornissen zorgen voor een te trage hartfrequentie (<60/min, een bradycardie) en leiden tot onvoldoende circulatie door verlaging van de bloeddruk. Het slachtoffer kan hartkloppingen voelen, zowel bij een te snelle als bij een onregelmatige hartfrequentie.
Actief bloedverlies, ernstige allergische reacties (anafylaxie) en belemmeringen in de circulatie kunnen leiden tot het ontstaan van verschillende typen shock. Shock is een aandoening waarbij de zuurstofvoorziening in de weefsels tekortschiet als gevolg van verminderde doorbloeding.
Een slechte circulatie leidt tot verminderde doorbloeding van de weefsels. Dat kan zeer diverse verschijnselen geven. Een kenmerkend verschijnsel dat gemakkelijk te observeren is, is de verminderde doorbloeding van de huid en ledematen. De huid wordt bleek en koud, en handen en voeten kunnen koud aanvoelen. De capillary refill is vertraagd: bij druk gedurende 5 sec. op de huid van het sternum (borstbeen) keert gewoonlijk de kleur binnen 2 sec. weer terug, indien dat langer duurt kan er sprake zijn van een circulatiestoornis. Soms zijn de ledematen ook enigszins blauw gekleurd door een tekort aan zuurstof (perifere cyanose). Verminderde doorbloeding van de hersenen kan leiden tot een licht gevoel in het hoofd, duizeligheid, hoofdpijn en een vermindering van het bewustzijn en bewustzijnsverlies.
Indien bloedverlies de oorzaak van de problemen in de circulatie is, kan er uitwendig een ernstige bloeding zichtbaar zijn. Zowel aderlijke als slagaderlijke bloedingen kunnen fors bloedverlies geven en leiden tot hypovolemische shock. Shock kenmerkt zich door een bleke, koude of klamme huid, vertraagde capillary refill en bewustzijnsstoornissen.
Pijn op de borst is een veel voorkomende klacht die niet per definitie aan het hart gerelateerd is. De pijnklachten kunnen door een hartinfarct of angina pectoris worden veroorzaakt, waarbij de pijn recht achter het borstbeen gelokaliseerd is, soms met uitstraling naar (linker) arm, nek, of kaak. Ook andere ziektebeelden kunnen pijn op de borstkas geven, zoals longembolie of longontsteking.
| Alarmsymptomen | |
|---|---|
| Snelle hartslag (>140/min) | Onrust, angst |
| Bleke klamme huid, zweten | Trage capillary refill |
| Duizeligheid | Pijn op de borst |
| Lage bloeddruk | Veranderd bewustzijn |
Controles in de Circulation
- Controleer of er een circulatie is. Indien een slachtoffer aanspreekbaar is, een ademhaling heeft en spreekt kan men er vanuit gaan dat er in ieder geval circulatie is.
- Kijk of er uitwendig ernstige bloedingen zijn en behandel deze zo nodig door druk rechtstreeks uit te oefenen op de wond en door eventueel een wonddrukverband aan te leggen.
- Voel aan de polsslagader (arteria radialis) of bij een bewusteloos slachtoffer aan de halsslagader (arterie carotis) en beoordeel de polsslag op de volgende aspecten:
- Het aantal slagen per minuut: de hartfrequentie
- De regelmaat van de hartslag: het hartritme
- De vulling of kracht van de pols: de polsvulling
- Beoordeel de effectiviteit van de circulatie en kijk of er tekenen zijn van shock:
- Kijk naar de kleur van de huid, voel of de huid koud, klam of warm is
- Beoordeel de capillary refill door 5 seconden op het sternum (borstbeen) te drukken, binnen 2 seconden dient de huid weer kleur te hebben
- Voel of de armen en benen koud aanvoelen en/of bleek zijn
- Vraag aan het slachtoffer of er klachten zijn die passen bij een stoornis in de circulatie, zoals pijn op de borst.
Handelingen in de Circulation
De handelingen bij ciruclation hebben als doel ernstig bloedverlies te beperken, na te gaan of er shock is en een eventuele oorzaak aan te pakken. Daarnaast wordt beoordeeld of er andere aandoeningen zijn die een stoornis in de circulatie kunnen geven, zoals een hartinfarct.
- Stelp uitwendig actief bloedverlies door druk rechtstreeks op de wond te geven
- Indien er tekenen zijn van shock, schakel direct professionele hulp in
- Indien er tekenen zijn van shock en er zijn geen aanwijzingen voor breuken van de wervelkolom, het bekken of de benen, leg het slachtoffer dan plat op de grond met zijn benen omhoog om de bloedtoevoer naar de hersenen te verbeteren
- Pijn op de borst
Samenvatting
Overzicht
Terug naar Breathing. Verder naar Disability.
Bronvermeldingen
Op deze pagina wordt onder andere gebruik gemaakt van de volgende bronnen:[1][2][3][4][5][6]
- ↑ ATLS: Advanced Trauma Life Support Program for Doctors, 8th Edition, American College of Surgeons (American College of Surgeons, Chicago, 2008) ISBN 978-1-880696-31-6
- ↑ Acute Geneeskunde, zesde druk, Thijs et al. (Elsevier 2005) ISBN 90-352-2754-9
- ↑ Acute Medical Emergencies, The Practical Approach, Second Edition, Advanced Life Support Group (Wiley-Blackwell 2010) ISBN 978-0-7279-1854-3
- ↑ De Nederlandse Uitgave van Prehospital Trauma Life Support, NAEMT, Tweede druk (Elsevier Gezondheidszorg 2007) ISBN 978-0-323-03331-2
- ↑ Blokboek Vaardigheden Acute Geneeskunde, Editie 2011-2012 (UMCN VAG)
- ↑ SIGMA HANDBOEK, Daan Weerheijm
