Thermische letsels

Niveau: Beginner/gevorderd

Thermische letsels is een verzamelnaam voor verwondingen ontstaan door de inwerking van temperatuur, wrijving of de inwerking van een chemische stof op de huid. Hieronder vallen zowel letsels ontstaan door (extreme) koude, als door warmte.

Verbranding door warmte

Inleiding

Brandwonden komen veelvuldig voor en veroorzaken grote invaliditeit indien niet goed behandeld. Dit is zowel cosmetisch door de vorming van littekens als functioneel door ernstige verlittekening van gewrichten. Preventie is bij brandwonden essentieel, immers, voorkomen is beter dan genezen.

De definitie van brandwonden is de schade aan de huid als gevolg van rechtstreekse inwerking van warmte, wrijving of een chemische stof. Brandwonden worden ingedeeld op ernst, aan de hand van hoeveel huidlagen zijn aangedaan. Er zijn hiervoor twee veelgebruikte indelingen: in Graden 1 tot en met 3 en op grond van de aangedane huidlagen.

Gradatie	Diepte	Symptomen	Gevoeligheid	Refill
Ie	Oppervlakkig	Rood, gezwollen	Pijnlijk	Verhoogd
IIe	Oppervlakkig dermis	Rood, gezwollen, blaarvorming	Zeer pijnlijk	Verhoogd
	Intermediair dermis	Rood, gezwollen, blaarvorming	Zeer pijnlijk	Verlaagd
	Diep dermis	Rood, gezwollen, blaarvorming, ernstige ontvelling	Niet pijnlijk	Verlaagd
IIIe	Volledige verlies huid	Wit, beige, of verkoold	Niet pijnlijk	Afwezig

De ernst van brandwonden wordt behalve door de diepte ook bepaald door de oppervlakte van de huid dat is aangedaan. Ook spelen de leeftijd van het slachtoffer en bijkomende letsels een belangrijke rol.

Symptomen en klachten

Symptomen De diepte van een brandwond wordt vastgesteld aan de hand van de kenmerken van de beschadiging van de huid (epidermis en dermis). Onderscheiden worden: · Eerstegraads: roodheid (erytheem), pijn en soms zwelling; een forse zonneverbranding. Er is geen essentiële beschadiging van de huid opgetreden. · Tweedegraads: erytheem en blaarvorming bij een normale gevoeligheid van de huid (priktest voor sensibiliteit is intact). o Oppervlakkig: capillary refill ter plaatse van brandwond is aanwezig, de dermis is niet ernstig aangedaan o Diep: capillary refill ter plaatse van brandwond is sterk vertraagd of afwezig, de beschadiging is tot diep in de dermis aanwezig (de capillaire refill wordt bij brandwonden in principe niet getest door de EHBO-er) · Derdegraads: dieprode of witte kleur, necrose en soms verkoling. De capillary refill ter plaatse van de brandwond is afwezig, de sensibiliteit verstoord, er is geen pijnperceptie meer. Doorgaans komen meerdere gradaties in één wond voor. Bij een derdegraads brandwond zal daaromheen een gebied met tweede en eerstegraads verbranding liggen. Bedenk dat de ernst van derdegraads brandwonden onderschat kan worden doordat deze brandwonden minder pijnlijk zijn door verminderde of afwezige pijnperceptie.

De oppervlakte van een brandwond is van belang voor de prognose, grotere oppervlakten hebben een slechtere prognose en zullen meer zorg vereisen. De oppervlakte van een brandwond kan worden ingeschat aan de hand van de regel van negen. Ook kan men de hand van het slachtoffer gebruiken om de oppervlakte in te schatten: de hand met gestrekte vingers is ongeveer 1% van het lichaamsoppervlak.

Na de symptomen en klachten beschreven te hebben, worden deze overzichtelijk in een tabel geplaatst, zodat ze in één oogopslag overzien kunnen worden.

Uitvragen	Klachten	Symptomen
Vraag 1 Vraag 2 Vraag 3	Klacht 1 Klacht 2 Klacht 3	Symptoom 1 Symptoom 2 Symptoom 3 Symptoom 4 Symptoom 5

Handelen

Handelen De manier van handelen is afhankelijk van de oorzaak van de brandwonden. Algemene criteria voor doorverwijzing naar ziekenhuis: · Derdegraads verbranding · Verbrandoppervlak is meer dan 9% 2e of 3e graads · Diepe verbranding door elektriciteit of bliksem · Chemische verbrandingen · Brandwonden over functionele gebieden (gelaat, handen, genitaliën, gewrichten) · Luchtwegverbrandingen · Circulaire brandwonden aan hals, thorax en ledematen · Brandwonden bij kinderen of bejaarden Tweede en derdegraads brandwonden dienen in principe zo schoon mogelijk en bij voorkeur steriel te worden afgedekt. Hiervoor wordt het metallinegaas gebruikt. Dit bestaat uit een kompres met een dunne laag aluminium of een niet-verklevende laag die op de wond gelegd wordt, zodat het gaas niet aan de wond plakt. Een andere mogelijkheid is het gebruiken van speciale kompressen zoals WaterJel® of Burnshield®, die een speciale gel bevatten. Deze gel zorgt voor verkoeling (praktisch wanneer er geen water voorhanden is) en vermindering van de pijn. Daarnaast heeft het ook een positieve invloed op de wondgenezing. Deze gel mag in tegenstelling tot brandzalf wel gebruikt worden wanneer het slachtoffer doorgestuurd wordt naar een arts. Brandwonden door warmte · Heet voorwerp verwijderen of vlammen doven: o Doof de vlammen met water, waarbij je het slachtoffer laat liggen. Ook slootwater kan hiervoor gebruikt worden, het infectiegevaar weegt niet op tegen de verdere schade die door het vuur veroorzaakt kan worden. o Is er geen water, dan kan een deken gebruikt worden. Gebruik hiervoor nóóit een zilvergouden reddingsdeken, deze zijn uiterst brandbaar! Sluit de deken eerst om de hals om een schoorsteeneffect te voorkomen. Laat het slachtoffer liggen. 5BOSA2 – Vaardigheden Acute Geneeskunde 139 o Als er geen deken is, kan je het slachtoffer over de grond rollen. In geen beding rond hollen, want dat vergroot de vlammen. Niet hollen, maar rollen. o Brandende of smeulende kleding mag niet verwijderd worden. De huid kleeft aan de kleding en verwijderen zorgt voor (ernstige) beschadiging van de verbrandde huid. · DRS. ABCDE : Vitale functies controleren en direct starten met koelen · Wondverzorging: o Eerst koelen met water en dit minimaal 10 minuten lang. Het liefst met lauw water dat zacht over de wond stroomt. Ook hiervoor kan indien niet anders mogelijk slootwater gebruikt worden. Koelen geeft een pijnstillend effect, beperkt de vorming van blaren en voorkomt verdere schade door dieper inwerken van de hitte in de huid. Eventueel kan ook Burnshield of Waterjel gebruikt worden. o Tweede- en derdegraads wonden moeten steriel afgedekt worden met Metallinegaas of met niet-verklevende gazen. Indien Metallinegaas niet voorhanden is, kan ook een normaal steriel gaas worden gebruikt of een schone doek. Bij grote oppervlakten kan men gebruik maken van een Metalline-deken of een schoon laken. o Brandblaren mogen nooit worden doorgeprikt, dit geeft onnodig infectiegevaar. o Er mag geen brandzalf gebruikt worden, dit vergroot de kans op infecties. Daarnaast verkleurt het de wond, waardoor het moeilijker door een arts te beoordelen is. Burnshield of Waterjel is hierop een uitzondering. · Eventueel doorsturen naar huisarts of ziekenhuis (zie criteria) Houdt er bij slachtoffers die hete lucht of rook hebben ingeademd altijd rekening mee dat er ook een verbranding van de luchtwegen aanwezig kan zijn. Denk hier bij aan slachtoffers die uit een brandend huis of auto komen, of die in contact zijn geweest met een explosie of steekvlam. Luchtwegverbrandingen presenteren zich onder andere door: ademhalingsproblemen, roetsporen en verschroeiing van haren rond neus, mond en wenkbrauwen en een hese stem of gierende ademhaling. Een verbranding van de luchtwegen is een spoedgeval omdat door zwelling van de slijmvliezen een luchtwegobstructie kan ontstaan. Lees meer hierover in het hoofdstuk Airway & C-Spine. Brandwonden door heet water Verwijder zo snel mogelijk de kleding en handel verder zoals bij brandwonden door vuur. Brandwonden door chemische stoffen · Verwijderen van de chemisch stoffen door het uittrekken van kleding en verwijderen van materialen waar de stof in zit. Verwijder ook alle sieraden, kleding en schoenen. Probeer de huid bij het verwijderen van kleding niet te beschadigen! Het slachtoffer moet minimaal 30 minuten gekoeld en afgespoeld worden om verdere schade te beperken. In veel laboratoria zijn (oog)douches aanwezig. Denk bij het verwijderen van de chemische stoffen aan je eigen veiligheid. · DRS. ABCDE : Vitale functies controleren en direct starten met koelen · Wondverzorging: o Tweede- en derdegraads wonden moeten steriel afgedekt worden met Metallinegaas of met niet-verklevende gazen. Indien Metallinegaas niet voorhanden is, kan ook een normaal steriel gaas worden gebruikt of een schone doek. Bij grote oppervlakten kan men gebruik maken van een Metalline-deken of een schoon laken. o Blaren mogen niet doorgeprikt worden, dit geeft onnodig infectiegevaar. o Er mag geen brandzalf gebruikt worden, dit vergroot de kans op infecties. Daarnaast verkleurt het de wond, waardoor het moeilijker door een arts te beoordelen is. · Doorsturen naar ziekenhuis (zie criteria) Wees bij het koelen van (grote) brandwonden altijd bedacht op onderkoeling van het slachtoffer. Met name bij grote oppervlakken en bij bejaarden en kinderen is het risico op onderkoeling aanwezig. Koel altijd met lauw water De waterstraal mag niet rechtstreeks op de wond gericht worden, probeer deze boven de wond te richten en het water langs de wond af te laten stromen. Ook bij het gebruik van WaterJel® of Burnshield® op grote oppervlakken is onderkoeling beschreven. Brandwonden door elektriciteit Zie paragraaf elektriciteitsletsel

In deze sectie wordt beschreven hoe te handelen bij het beschreven letsel of ziektebeeld. Ook hierbij eerst een tekst in verhalende vorm, waarbij eventueel wat achtergrondinformatie gegeven wordt. Daarna volgt wederom een schematisch overzicht van de behandeling.

• Stap één van de behandeling
• Stap twee van de behandeling
• Stap drie van de behandeling
  • Indien dit, dan dat
  • Als dat, dan dit
• Stap vier van de behandeling

Zijn er dingen die echt niet vergeten moeten worden of essentieel zijn? Dan kunnen ze nogmaals extra in een kader benoemd worden:

Essentieel, vergeet niet:
Om je aan te melden voor de Eerste Hulp Wiki!

Overzicht Eerste Hulp

Sommige thema's zijn erg uitgebreid en er kan veel verteld worden. Om het overzicht te bewaren voor beginnende én gevorderde Eerste Hulpverleners wordt een samenvatting van ieder onderwerp in onderstaand schema gezet:

Koptekst	Ziektebeeld 1	Ziektebeeld 2
Situatie	Wat is er aan de hand?	Hoe is de situatie?
Verschijnselen	Klacht 1 Klacht 2 Symptoom 1 Symptoom 2	Symptoom 1 Symptoom 2 Symptoom 3
Conclusie	Ziektebeeld 1	Ziektebeeld 2
Handelen	Aanwijzing 1 Aanwijzing 2 Bel 112! Aanwijzing 4	Aanwijzing 1 Aanwijzing 2 Bel 112! Aanwijzing 4
Opmerkingen	Denk er aan om...	Doe vooral niet...

Zoals in bovenstaand voorbeeld worden twee (of meerdere) ziektebeelden besproken. Soms is dat handig omdat ziektebeelden op elkaar lijken en het fijn is om in één schema de verschillen te zien.

Achtergrondinformatie/Verdieping

Sommige onderwerpen lenen zich voor verdieping voor gevorderde hulpverleners. Hier kan achtergrond informatie besproken worden, maar bijvoorbeeld ook:

Professionele hulpverleners

Wat doen professionele hulpverleners bij dit letsel. Let op, beschrijf hier alleen wat de mogelijkheden zijn. Diepgaande uitleg van (voorbehouden) handelingen wordt niet op prijs gesteld.

Wat zijn andere technieken

Beschrijf bijvoorbeeld welke andere technieken er mogelijk zijn, of vroeger gebruikt werden.

Verbranding door bevriezing

(deze kop alleen als er meerdere niveau 2 koppen gebruikt worden, zie lager)

Inleiding op onderwerp

In de inleiding wordt een korte introductie gegeven op het onderwerp

Symptomen en klachten

Eerst volgt in verhalende vorm een beschrijving van de bij dit letsel of ziektebeeld behorende verschijnselen, klachten en symptomen. Bedenk dat een klacht iets is wat het slachtoffer aan de hulpverlener kan vertellen, bijvoorbeeld: ik heb hoofdpijn,ik ben misselijk of ik heb een pijnlijke grote teen. Een symptoom is iets wat je als hulpverlener kan waarnemen en door het slachtoffer benoemd kan worden, bijvoorbeeld: braken. Je kunt als hulpverlener waarnemen dat iemand gebraakt heeft. Een bleke huid in het geval van shock zal het slachtoffer niet snel noemen als klacht, maar wordt wel door de hulpverlener waargenomen. Dat wordt dan een symptoom genoemd.
Beschrijf duidelijk welke vragen een hulpverlener moet stellen, en welke vragen belangrijke informatie kunnen opleveren over de aard van het ziektebeeld.

Na de symptomen en klachten beschreven te hebben, worden deze overzichtelijk in een tabel geplaatst, zodat ze in één oogopslag overzien kunnen worden.

Uitvragen	Klachten	Symptomen
Vraag 1 Vraag 2 Vraag 3	Klacht 1 Klacht 2 Klacht 3	Symptoom 1 Symptoom 2 Symptoom 3 Symptoom 4 Symptoom 5

Handelen

In deze sectie wordt beschreven hoe te handelen bij het beschreven letsel of ziektebeeld. Ook hierbij eerst een tekst in verhalende vorm, waarbij eventueel wat achtergrondinformatie gegeven wordt. Daarna volgt wederom een schematisch overzicht van de behandeling.

• Stap één van de behandeling
• Stap twee van de behandeling
• Stap drie van de behandeling
  • Indien dit, dan dat
  • Als dat, dan dit
• Stap vier van de behandeling

Zijn er dingen die echt niet vergeten moeten worden of essentieel zijn? Dan kunnen ze nogmaals extra in een kader benoemd worden:

Essentieel, vergeet niet:
Om je aan te melden voor de Eerste Hulp Wiki!

Overzicht Eerste Hulp

Sommige thema's zijn erg uitgebreid en er kan veel verteld worden. Om het overzicht te bewaren voor beginnende én gevorderde Eerste Hulpverleners wordt een samenvatting van ieder onderwerp in onderstaand schema gezet:

Koptekst	Ziektebeeld 1	Ziektebeeld 2
Situatie	Wat is er aan de hand?	Hoe is de situatie?
Verschijnselen	Klacht 1 Klacht 2 Symptoom 1 Symptoom 2	Symptoom 1 Symptoom 2 Symptoom 3
Conclusie	Ziektebeeld 1	Ziektebeeld 2
Handelen	Aanwijzing 1 Aanwijzing 2 Bel 112! Aanwijzing 4	Aanwijzing 1 Aanwijzing 2 Bel 112! Aanwijzing 4
Opmerkingen	Denk er aan om...	Doe vooral niet...

Zoals in bovenstaand voorbeeld worden twee (of meerdere) ziektebeelden besproken. Soms is dat handig omdat ziektebeelden op elkaar lijken en het fijn is om in één schema de verschillen te zien.

Achtergrondinformatie/Verdieping

Sommige onderwerpen lenen zich voor verdieping voor gevorderde hulpverleners. Hier kan achtergrond informatie besproken worden, maar bijvoorbeeld ook:

Professionele hulpverleners

Wat doen professionele hulpverleners bij dit letsel. Let op, beschrijf hier alleen wat de mogelijkheden zijn. Diepgaande uitleg van (voorbehouden) handelingen wordt niet op prijs gesteld.

Wat zijn andere technieken

Beschrijf bijvoorbeeld welke andere technieken er mogelijk zijn, of vroeger gebruikt

Verbranding door chemische stoffen

Inleiding op onderwerp

Zoals bovenstaand

Symptomen en klachten

Zoals bovenstaand

Handelen

Zoals bovenstaand

Overzicht Eerste Hulp

Zoals bovenstaand

Achtergrondinformatie/Verdieping

Zoals bovenstaand