Beroerte (CVA en TIA)

Auteur: Pim / Supervisor: Pim / Co-auteur: [[]] / Niveau: Beginner/Gevorderd / Paginastatus: Concept. Laatste bewerking: Pim. Zie ook Handleiding. Eerste Hulp Wiki zoekt schrijvers! Schrijf jij ook mee?

Voor het cerebrovasculaire accident ofwel CVA zijn diverse lekentermen van toepassing, die niet altijd de lading dekken. Centraal staat dat een bloeding of zuurstoftekort in de hersenen zorgt voor uitvalsverschijnselen.

Veel gebruikte termen zijn onder andere:

• Beroerte of herseninfarct, als gevolg van zuurstoftekort in de hersenen door afsluiting van een bloedvat. Dit wordt ook wel het 'onbloedig CVA' genoemd. De uitvalsverschijnselen van een CVA zijn blijvend.
• Transient Ischemic Attack ofwel TIA, waarbij kortdurend klachten (korter dan 24 uur, geheel herstellend) optreden door een tijdelijke afsluiting van een bloedvat in de hersenen.
• Hersenbloeding, als gevolg van scheuren van een bloedvat in de hersenen, ook wel het 'bloedig CVA' genoemd.

De term beroerte wordt in de volksmond voor zowel het bloedig als het onbloedig CVA gebruikt.

Daarnaast zijn er nog twee bijzondere categorieën van hersenbloedingen:

• Bloedingen in de schedel als gevolg van hoofd- en hersenletsel
• De subarachnoïdale bloeding als gevolg van een aneurysma in de hersenen

Cerebrovasculaire accidenten

Met name ouderen worden getroffen door cerebrovasculaire accidenten (afgekort CVA) of beroertes, waarbij er een bloedvat als gevolg van een stolsel afgesloten raakt en de zuurstofvoorziening naar de hersenen wordt stilgelegd. Hierdoor treden uitvalsverschijnselen op, die een zeer gevarieerd patroon kunnen hebben. Een CVA kan on-bloedig zijn (het ischemisch CVA) of bloedig.

Een herseninfarct (het on-bloedig CVA) komt verreweg het meeste voor en wordt veroorzaakt doordat een bloedstolsel een van de belangrijke slagaders naar de hersenen afsluit. Dit stolsel is meestal afkomstig uit het hart, waar bijvoorbeeld door boezemfibrilleren (een hartritmestoornis) stolsels kunnen ontstaan. Deze stolsels schieten los en komen vanuit de aorta via de halsslagaders in de slagaders in de hersenen terecht. Ook kunnen stolsels ontstaan in de halsslagaders, waar zich atherosclerotische veranderingen in de vaatwand plaatsvinden (vergelijkbaar met het hartinfarct, vanwaar stolsels naar de hersenen schieten. De afsluiting van het vat heeft als direct gevolg dat de bloedtoevoer naar een specifiek delen van de hersenen wordt onderbroken. Er treedt ischemie op. Hierdoor sterft een deel van het hersenweefsel af (infarcering) en zal er functie verloren gaan. Dit is te merken aan verlamming van een bepaald deel van het lichaam, afhankelijk van welk deel van de hersenen beschadigd is geraakt. Dit proces kan ook kortdurend optreden, er is dan sprake van een tijdelijk zuurstoftekort, ofwel een TIA. Het stolsel lost dan op, waardoor er wel een zuurstoftekort optreedt, maar door het oplossen van het stolsel op tijd nieuwe zuurstof wordt aangevoerd en schade wordt voorkomen.

In een klein deel van de gevallen is er sprake van een bloeding in de hersenen. Dat kan veroorzaakt worden door een verzwakking van de vaatwand, als gevolg van aangeboren afwijkingen, afwijkingen door atherosclerose. Door de bloeding zal de doorvoer van bloed verminderen met het zelfde effect op het achterliggende hersenweefsel.

Sommige mensen hebben een aangeboren afwijking aan de vaten waarbij een aneurysma in de slagaders aanwezig is. Indien deze zwakke plek 'knapt' spreekt men van een subarachnoïdale bloeding afgekort als SAB. Dit is een ernstig ziektebeeld waarbij het slachtoffer in korte tijd achteruit gaat en veel slachtoffers overlijden voor ze in het ziekenhuis aankomen.

Symptomen en klachten

In de praktijk is het niet mogelijk om het CVA en een TIA te onderscheiden. Hetzelfde geldt voor het bloedige en het on-bloedige CVA. Wel is het mogelijk om aan de hand van een aantal symptomen relatief snel te controleren of er een verdenking is op een beroerte. De meest voorkomende en meest opvallende symptomen zijn de uitval van een lichaamshelft. Dat kan de gehele lichaamshelft zijn, maar ook een deel, zoals alleen een arm. Dat is afhankelijk van welk deel van de hersenen is aangedaan. Soms is spreken niet meer goed mogelijk, of is het begrip van taal gestoord en zal het slachtoffer niet begrijpen wat de hulpverlener tegen hem zegt. Bij een bloeding is er vaak ook sprake van hoofdpijn, misselijkheid en braken. Ook kunnen, net als bij hersenletsel stoornissen in de vitale functies optreden, zoals veranderingen in de ademhaling, de hartfrequentie en het bewustzijn.

Symptomen van een beroerte of hersenbloeding op een rijtje:

• Uitvalsverschijnselen van armen of benen, meestal in 1 lichaamshelft
• Afhangende mondhoek, scheef gelaat of asymmetrisch gelaat
• Onvermogen om oog te kunnen sluiten of afhangend ooglid
• Spraakstoornissen
  • Woorden niet goed uit kunnen spreken of spreken met een dubbele tong, moeite met spreken, stotteren (dysartrie)
  • Onsamenhangende zinnen zonder betekenis of moeite met het maken van goede zinsconstructies, goed begrip (motorische afasie)
  • Niet begrijpen wat er gezegd wordt, vloeiende zinnen zonder correcte inhoud (sensorische afasie)
• Hoofdpijn, misselijkheid en soms braken (past meer bij hersenbloeding dan bij beroerte), denk ook aan SAB
• Verwardheid
• Dubbelzien, niet naar een bepaalde kant kunnen kijken, een deel van het beeld missen
• Plotselinge doofheid

Om de symptomen snel te kunnen herkennen kan gebruik worden gemaakt van de Be FAST-test. Be Fast

• Face: (gezicht): vraag het slachtoffer of hij zijn tanden kan laten zien en let hierbij op een eventueel scheve mond of een hangende mondhoek. Kijk ook naar hangende oogleden.
• Arms (armen): vraag het slachtoffer om beide armen tegelijkertijd naar voren te strekken met de handpalm naar boven, de ogen te sluiten en de armen omhoog te houden. Kijk of een arm niet naar beneden zakt, rondzwalkt of wegdraait (proneert). De ogen moeten tijdens deze test gesloten blijven.
• Speech: (spraak): let op veranderingen in het spreken, zoals niet meer goed uit de woorden kunnen komen of onduidelijk spreken. Vraag aan familie/omstanders of er iets veranderd is in de spraak.
• Time: (tijd): vraag aan het slachtoffer of aan omstanders hoe lang de symptomen al bestaan.

Indien één of meer van de onderdelen van de Be FAST-test positief zijn dient men te denken aan een CVA of TIA en dient zo snel mogelijk professionele hulp worden ingeschakeld!

Een subarachnoïdale bloeding (SAB) wordt gekenmerkt door zeer hevige ernstige hoofdpijn (‘the worst headache of your life’) die binnen enkele seconden ontstaat, vaak met misselijkheid en braken. Er is vaak bewustzijnsverlies. Soms heeft het slachtoffer een ‘knapje’ gevoeld in het hoofd. De symptomen van een SAB ontstaan over het algemeen veel sneller dan de symptomen bij een infarct of een intracerebrale bloeding. Vaak treden er stoornissen in de vitale functies op.

Handelen

Snelle herkenning en alarmering is essentieel. Hoe eerder het slachtoffer in het ziekenhuis, des te sneller kan men starten met behandeling en kan verlies van hersenweefsel en dus functie worden voorkomen.

• Benader het slachtoffer volgens de ABCDE-methodiek
• Waarschuw 112 en zeg dat het mogelijk om een beroerte gaat
• Vermeld de uitkomst van de FAST-test en wanneer de klachten begonnen zijn