Automatische controleur, bot, bureaucraat, developer, redacteur, nuke, eindredacteur, toezichthouder, beheerder
5.533
bewerkingen
Wijzigingen
geen bewerkingssamenvatting
Onder de '''vitale functies''' worden de belangrijkste functies in het lichaam verstaan die essentieel zijn voor behoud van het leven. Stoornissen in de vitale functies leiden per definitie in lange of korte tijd tot het intreden van de dood.Een stoornis in één van de vitale functies zal leiden tot stoornissen in één of meerdere andere vitale functies. Centraal rondom de vitale functies staat het opname in en transport van [[zuurstof]] in het [[bloed]] en de afvoer van [[koolstofdioxide]].
* De lichaamstemperatuur ([[Exposure]])
In de Eerste Hulp wordt meestal gesproken over drie vitale functies, namelijk: het [[bewustzijn]], de [[ademhaling]] en de [[bloedsomloop]] (circulatie). Deze samenhang tussen deze functies is essentieel om te kunnen functioneren. Valt een van de functies uit of treedt hierin een stoornis op, dan zullen de andere functies daaronder lijden. Zo zal bijvoorbeeld bij het wegvallen van de bloedsomloop (circulatie ) bij een [[hartstilstand]] op korte termijn leiden tot verlies van het [[bewustzijn]], het dichtvallen van de [[luchtweg]] en het stoppen van de [[ademhaling]]. [[Bewustzijnsverlies]] leidt tot verslapping van de spieren waardoor de luchtweg dichtvalt en een volledige belemmering van de luchtweg het onmogelijk maakt te ademen, door [[zuurstoftekort]] stopt het hart en valt de circulatie weg.
Er zijn echter nog twee onderdelen die we tot de vitale functies kunnen rekenen, namelijk de vrije [[luchtweg ]] en de lichaamstemperatuur. De vrije luchtweg is noodzakelijk om een goede ademhaling mogelijk te maken, indien de luchtweg [[luchtwegbelemmering|geblokkeerd]] raakt door een vreemd voorwerp dan komen hierdoor de ademhaling, het bewustzijn en de circulatie in de problemen. Ook temperatuur kan gerekend worden tot de vitale functies. Overmatige stijging of daling van de lichaamstemperatuur, [[oververhitting]] of [[onderkoeling]] leidt tot uitval van de vitale functies. De controle van de vitale functies is en essentieel onderdeel van de [[ABCDE-methodiek]].
{| class="wikitable" style="background-color:#ffcccc;"
Een niet vrije luchtweg kan geheel of gedeeltelijk geblokkeerd zijn. Een volledig belemmerde luchtweg kenmerkt zich door afwezigheid van een luchtstroom aan de mond en de onmogelijkheid te ademen, spreken of hoesten.
Een gedeeltelijke belemmering van de luchtweg kenmerkt zich door bijgeluiden bij de ademhaling, vaak een [[stridor|gierend geluid]], soms gorgelende geluiden. Er is vaak wel de mogelijkheid om te spreken of te hoesten, zij het beperkt. Een hoorbaar gierend geluid bij de ademhaling, ofwel [[stridor]] is een teken van een bedreigde luchtweg.
Ziektebeelden: [[luchtwegbelemmering]], [[inhalatietrauma]], [[allergische reactie]].
===Parameters van de ademhaling===
====Ademfrequentie====
De ademfrequentie beschrijft het aantal keren dat in minuut een volledige ademcyclus wordt doorlopen: de tijd om 1x in en uit te ademen (in- en expiratie). De ademfrequentie wordt uitgedrukt in ademhalingen per minuut. Voor een volwassene is 12-16 ademhalingen per minuut een normale waarde. Bij kinderen liggen die waarden hoger, als gevolg van kleiner longvolume ten opzichte van het lichaamsoppervlak. De inademing duurt langer dan de uitademing, ongeveer in een verhouding van 2:1. * Een normale ademhaling wordt [[normopneu]] genoemd.* Een te snelle ademhaling (>20x per minuut) wordt [[tachypneu]] genoemd.* Een te langzame ademhaling (<8x per minuut) wordt [[bradypneu]] genoemd.* [[Apneu]] is de afwezigheid van ademhaling.
{| class="wikitable"
====Ademvolume====
Het ademvolume of teugvolume beschrijft de hoeveelheid lucht die per inademing (inspiratie) de mond passeert. Aan de hand van het teugvolume en de ademfrequentie kan men het ademminuutvolume berekenen, ofwel, de totale hoeveelheid lucht die geinspireerd wordt. De tijdsduur van een inademing is bij gezonde mensen altijd langer dan de uitademing.
* Te diepe ademteugen worden [[hyperventilatie]] genoemd.
* Te ondiepe ademteugen of oppervlakkige ademteugen worden [[hypoventilatie]] genoemd.
* Het ademminuutvolume is het aantal ademhalingen per minuut keer het ademvolume.
====Adempatronen====
De ademhaling volgt een bepaald patroon dat wordt aangepast aan de zuurstofbehoefte in het lichaam. Normaal gesproken zal een volwassene in rust ongeveer 12 keer per minuut ademen met een ademvolume van ongeveer 500ml per keer. De tijd tussen iedere ademhaling is ongeveer normaal en de verhouding tussen in- en uitademing is 2:1.
Er zijn echter ook afwijkende adempatronen waarbij het ademvolume en ademfrequentie gestoord zijn, vaak als gevolg van problemen in de hersenen.
* [[Cheyne-stokes ademhaling]]: de ademfrequentie en diepte wisselt en er zijn periodes dat er niet geademd wordt ([[apneu]]).
* [[Kussmaul ademhaling]]: de ademhaling is snel en diep, zoals soms bij een [[hyperglycaemie]] gezien wordt.
====Saturatie en weefselkleur====
De [[saturatie]] beschrijft het percentage van de [[hemoglobine]]moleculen in het bloed dat is verzadigd met zuurstof. Dit wordt uitgedrukt in een percentage. De normale waarde hiervan is 9495-99%.
De saturatie kan bepaald worden met een [[saturatiemeter]], ookwel pulseoxymeter genoemd. Ook kan in het laboratorium de saturatie met speciale apparaatuur bepaald worden bij afname van een arterieel bloedgas.
Daarnaast is het mogelijk om een globale inschatting te maken van de saturatie door de kleur van de slijmvliezen te observeren.
Wanneer de zuurstof[[saturatie]] van het bloed normaal is, zullen de slijmvliezen (mond en lippen) mooi roze van kleur zijn. Wanneer de saturatie als gevolg van [[zuurstoftekort]] daalt treedt [[cyanose]] op, ofwel een blauwe verkleuring van de slijmvliezen. Cyanose is echter een laat teken van [[zuurstoftekort]]!
===Controleren van de ademhaling===
De controle van de ademhaling wordt uitgebreid beschreven op de pagina [[controle van de ademhaling]].
==De circulatie==
===Parameters van de circulatie===
====Hartfrequentie====
De [[hartfrequentie ]] wordt uitgedrukt in het aantal volledige hartcycli per minuut. Een hartcyclus bestaat uit een diastole (vullingsfase) en de systole (de uitdrijvingsfase). Tijdens de systole verlaat er bloed het hart. Tussen zowel de diastole als de systole zijn rustfases waarin de [[hartspier]] druk opbouwt of de boezems of kamers vullen, maar er geen bloedstroom vanuit het hart plaatsvindt. Baby's en kinderen hebben een snellere hartfrequentie dan volwassenen.
{| class="wikitable"
<br><br>
Men kan de doorbloeding ook testen met de [[capillary refill]], door het nagelbed 5 seconden stevig in te drukken tot het wit weg trekt en dan te kijken hoe snel de normale kleur weer terugkeert. Normaal gesproken is het nagelbed binnen 2-3 seconden weer mooi roze. Dit is echter niet betrouwbaar bij een slachtoffer met koude handen of bij ouderen.
===Controle van de hartslag===
De controle van de hartslag wordt uitgebreid besproken op de pagina [[controle van de hartslag]].
==Het bewustzijn==
De scores op de losse items worden bij elkaar opgeteld en vormen samen de GCS-score. Soms worden de items ook los opgeschreven als EMV-score, zodat men weet op welke items er wat gescoord is. Dat ziet er uit als E2-M3-V3. Een lagere totaal GCS-score betekent een diepere bewusteloosheid en dus een slechtere toestand van het slachtoffer. Een GCS van langer dan 8 punten betekent dat het slachtoffer diep bewusteloos is.
===Controle van het bewustzijn===
De controle van het bewustzijn wordt uitgebreid besproken op de pagina [[controle van het bewustzijn]].
==Temperatuur==
