Hartinfarct

Auteur: Pim / Supervisor: Pim, Stephan / Co-auteur: [[]] / Niveau: Beginner/Gevorderd / Paginastatus: Incompleet. Laatste bewerking: Aagje. Zie ook Handleiding. Eerste Hulp Wiki zoekt schrijvers! Schrijf jij ook mee?

In de Nederlandse taal worden veel 'lekentermen' gebruikt voor aandoeningen aan het hart, die niet altijd even duidelijk zijn. Een belangrijk voorbeeld is hartaanval, waarmee men zowel een hartinfarct als een hartstilstand kan bedoelen. In de medische term wordt voor het hartinfarct de term myocardinfarct gebruikt (het myocard is de hartspier).

• Hartinfarct of myocardinfarct: zuurstoftekort in het hart als gevolg van een volledige afsluiting van een van de kransslagaders door een bloedstolsel, vaak ten gevolge van aderverkaling. Door zuurstoftekort sterven hartspiercellen af en ontstaat blijvende schade aan de hartspier.
• Angina pectoris: relatief zuurstoftekort in het hart als gevolg van een gedeeltelijke afsluiting van de kransslagader bij toename van de zuurstofvraag van de hartspier.
• Hartstilstand: het hart klopt niet meer als gevolg van een hartritmestoornis of afwezigheid van enig hartritme.
• Myocard: medische term voor hartspier.
• Coronairen: medische term voor kransslagaders.

Deze pagina beschrijft de aandoeningen aan het hart die pijn op de borst als symptoom hebben. Op de pagina Pijn op de borst worden een uitgebreider overzicht gegeven. Realiseer je goed dat het onderscheid tussen de verschillende ziektebeelden lastig kan zijn en laagdrempelig professionele hulp wordt ingeschakeld.

Hartinfarct en angina pectoris

Inleiding op onderwerp

Hart- en vaatziekten zijn in de huidige tijd een belangrijke groep ziektebeelden die veel ziekenhuisopnames en sterfte veroorzaken. De eerstehulpverlener loopt grote kans met deze ziektebeelden te maken te krijgen, in de thuissituatie, op zijn werk en op straat. In de meeste gevallen zal er sprake zijn van een situatie waarin snel ingrijpen vereist is.

De twee belangrijkste ziektebeelden in deze groep zijn het hartinfarct (of myocardinfarct genoemd) en angina pectoris (letterlijk: pijn op de borst). Ze behoren tot de groep van de ischemische hartziekten. Ischemie betekent een tekort aan zuurstof in de weefsels, in dit geval de hartspier (het myocard). Het zuurstoftekort wordt veroorzaakt door een (tijdelijke) vernauwing of volledige verstopping van de kransslagaders in het hart. De kransslagaders zorgen voor de zuurstofaanvoer naar de hartspier. Een afsluiting zorgt dan ook voor een tekort aan zuurstof, ofwel ischemie. Belangrijkste klachten bij een afsluiting zijn pijn op de borst en benauwdheid. Indien de verstopping zorgt voor zuurstoftekort in een groot deel van de hartspier kan een hartstilstand optreden en is reanimatie noodzakelijk.

Een bijzondere oorzaak van pijn op de borst en een hartinfarct bij jonge mensen is het hartinfarct als gevolg van cocaïne-gebruik, vaak in combinatie met roken. Door het krachtig samentrekken van de kransslagaders treedt zuurstoftekort in de hartspier op, waardoor hartspiercellen afsterven.

Angina Pectoris

Angina pectoris betekent letterlijk pijn op de borst. Bij angina pectoris ontstaat tijdelijk een zuurstoftekort in het hart, door een vernauwing van de kransslagaders. Deze vernauwing wordt veroorzaakt door ophoping van vetten en andere afvalstoffen in de wand van de kransslagaders door atherosclerose (aderverkalking). De vernauwing is niet volledig, er kan nog steeds bloed naar de hartspier getransporteerd worden. Op het moment dat het slachtoffer zich gaat inspannen zal het hart sneller gaan kloppen om aan de toegenomenen vraag naar zuurstof in het lichaam te voldoen, het hart gaat harder werken. Om meer inspanning te kunnen leveren heeft de hartspier meer zuurstof nodig, en zal dus de aanvoer van bloed naar de hartspier moeten toenemen. In een normaal hart met gezonde kransslagaders is dat geen probleem, echter indien er een vernauwing is, kan er niet meer voldoende bloed worden aangevoerd. Er treedt dus een tekort aan zuurstof op in de hartspier, ook wel relatieve ischemie genoemd. Er komt nog wel wat zuurstof, maar niet meer voldoende om aan de vraag te voldoen.

Het zuurstoftekort leidt tot het vrijkomen van verschillende chemische stoffen in de hartspier. Deze stoffen veroorzaken een pijnsensatie. Indien de inspanning gestopt wordt en de zuurstofvraag afneemt, zal ook de relatieve ischemie afnemen en daardoor de pijn zakken. Er is in principe geen onherstelbare schade opgetreden als men tijdig stopt met de inspanning.

Hartinfarct

Hartinfarct betekent dat een deel van de hartspier beschadigd is geraakt en afsterft als gevolg van een zuurstoftekort. Bij een hartinfarct wordt het zuurstoftekort veroorzaakt door een volledige afsluiting van de kransslagader. Het vat wordt afgesloten door een stolsel van bloed. Dat stolsel kan ontstaan op een beschadigde verdikking van de wand als gevolg van atherosclerose, maar kan ook van elders komen (hoewel zelden). Tevens kan een infarct optreden ten gevolge van spasmen van de kransslagaders, bijvoorbeeld door cocaine gebruik. Een volledige afsluiting zorgt voor een absoluut tekort aan bloed in een deel van de hartspier, immers, er kan geen bloed en dus geen zuurstof meer worden aangevoerd.

Afhankelijk van de plaats in de kransslagader waar de verstopping optreedt is een klein of groot deel van de hartspier aangedaan. Indien de vernauwing aan het begin van het vat zit, zal er een groot gebied zijn aangedaan. Net als bij Angina Pectoris treden er door het zuurstoftekort diverse processen op in de hartspier. De vrijgekomen stoffen veroorzaken (ernstige) pijn op de borst, vaak met uitstraling naar armen of kaak, misselijkheid, braken, bleekheid, zweten. Doordat er geen zuurstof meer wordt aangevoerd treedt onherstelbare schade aan de hartspier op, een deel sterft af.

Symptomen en klachten

Zowel angina pectoris en het hartinfarct zijn aandoeningen die een zuurstoftekort in de hartspier veroorzaken, met als belangrijkste verschil dat de schade bij angina pectoris zich herstelt en bij het hartinfarct onherstelbare schade ontstaat. De symptomen overlappen echter voor het grootste deel.

Pijn door zuurstoftekort in het hart kenmerkt zich door een hevige drukkende pijn recht achter het borstbeen, soms beschreven als het gevoel alsof er een olifant op de borst staat of alsof er een strakke band rond de borst zit. De pijn is meestal drukkend van aard, zelden stekend. De pijn kan uitstralen naar de linkerarm, de nek, de kaak en tussen de schouderbladen. Soms wordt de pijn meer in de bovenbuik gevoeld.

Naast pijnklachten zijn er vaak begeleidende symptomen aanwezig, zoals misselijkheid en braken. Slachtoffers met een hartinfarct zien vaak grauw en transpireren hevig. Ze zijn erg angstig ('doodsangst'). Slachtoffers kunnen erg benauwd zijn. De schade aan de hartspier kan ook een hartritmestoornis veroorzaken, zoals ventrikelfibrilleren. Dat is een circulatiestilstand en reanimatie is dan noodzakelijk.

Bij vrouwen, ouderen en diabetici zijn de klachten vaak minder specifiek en kunnen sommige van de bovenstaande klachten afwezig zijn. Zij voelen zich misschien wat grieperig, niet helemaal fit of hebben bijvoorbeeld met name pijn in de buik of rug. Soms wordt hierdoor de diagnose gemist en wordt onterecht geen, of pas laat hulp ingeschakeld.

Ook kunnen klachten bij een hartinfarct erg lijken op het gevoel alsof er 'voedsel blijft' hangen in de slokdarm, of als zuurbranden slokdarm of maag. Ook hierbij worden soms klachten als misselijkheid en braken gezien. De klachten zijn dus niet altijd specifiek en helder. Soms zijn de karakteristieke klachten van pijn midden op de borst afwezig en is er met name uitstraling en bijkomende verschijnselen als misselijkheid, braken en zweten.

De belangrijkste symptomen van angina pectoris en hartinfarct op een rijtje:

• Drukkende pijn midden op de borst, achter het borstbeen
• Uitstraling naar (linker)arm, schouder, nek of kaken
• Kortademigheid en benauwdheid
• Misselijkheid, braakneigingen en braken
• (Hevig) zweten, bleke en klamme huid
• Grauw gelaat
• Hevige angst, onrust
• Zakt af in rust > angina pectoris
• Blijft aan ondanks rust of nitrospray > hartinfarct

Onderscheid tussen angina pectoris en hartinfarct

Het onderscheid tussen deze twee ziektebeelden is niet altijd eenvoudig te maken, en bij twijfel zal men dan ook uitgaan van een hartinfarct. Angina pectoris treedt met name op bij inspanning, zoals lopen, fietsen, traplopen of door emoties. Een hartinfarct kan zowel bij inspanning als in rust optreden. De symptomen komen sterk overeen, al zijn ze bij het hartinfarct vaak duidelijker aanwezig en ernstiger. De pijn bij angina pectoris zakt als het slachtoffer de inspanning staakt en is meestal na 10-15 minuten weg, terwijl bij een hartinfarct de pijn in alle hevigheid blijft bestaan.

Door het stellen van goede vragen aan het slachtoffer kan men uitzoeken of er inderdaad sprake is van hartklachten. Wat ook voor hartklachten kan pleiten, is het zogenaamde risico profiel. Realiseer je wel dat het lang niet altijd gemakkelijk is en dat je laagdrempelig professionele hulp inschakelt.

• Waar heeft u pijn? Midden op de borst, of meer links of rechts?
• Straalt de pijn uit? Naar arm, kaak, schouders, rug?
• Heeft u dit eerder gehad? Wat was er toen aan de hand?
• Gebruikt u medicijnen voor hartklachten?
• Komen er hartklachten in de familie voor?
• Risico profiel: leeftijd boven de 50 jaar, roken, bekend met suikerziekte of hoge bloeddruk, familieleden met hartklachten.

Realiseer je dat ook andere ziektebeelden pijn op de borst kunnen geven en kunnen lijken op een hartinfarct. Denk bijvoorbeeld aan hyperventilatie, waarbij de pijn overwegend stekend is. Incidenteel wordt stekende pijn gezien bij een hartinfarct.

Behandeling

Bij pijn op de borst dient het slachtoffer alle inspanning te staken. Immers kan de inspanning een oorzaak zijn van de klachten of kan het zelfs de klachten verergeren. Het is lastig om in te schatten of er sprake is van angina pectoris of een hartinfarct. Als het slachtoffer bekend is met pijn op de borst en daarvoor medicijnen heeft die hij bij acute pijn op de borst kan gebruiken, vraag het slachtoffer om zelf de medicijnen in te nemen. Dat kan een tablet of een spray onder de tong zijn. Bij het nemen van nitrospray onder de tong is het van belang dat het slachtoffer zit of ligt. De spray kan een bloeddrukdaling veroorzaken waardoor het slachtoffer flauwvalt, geef het dus niet als er klachten aanwezig zijn van duizeligheid of licht in het hoofd zijn. Het slachtoffer moet zelf in staat zijn om de medicatie in te nemen. Indien hij dat niet kan, geef dan geen medicatie en neem contact op met 112.

Indien de pijn snel zakt is er waarschijnlijk sprake van angina pectoris. Vraag het slachtoffer wat hij gewoonlijk in die situatie doet. Is de pijn ontstaan bij inspanning, maar heeft iemand nooit eerder pijn op de borst gehad? Dan nemen we geen risico en wordt professionele hulp ingeschakeld.

Stel het slachtoffer gerust, immers, slachtoffers met een hartinfarct staan doodsangsten uit. Bij een hartinfarct dient zo snel mogelijk professionele hulp te worden ingeschakeld. Indien een slachtoffer snel in het ziekenhuis behandeld wordt, kan soms het bloedstolsel in de kransslagader nog verwijderd worden en kan de schade worden beperkt. Daarnaast kan bij een hartinfarct een hartritmestoornis optreden, waarbij reanimatie noodzakelijk is.

Laat een slachtoffer dat ernstig benauwd is wachten in een halfzittende houding op de komst van de ambulance. Een halfzittende houding is een houding waarbij het slachtoffer zittend wat achterover leunt, bijvoorbeeld op de knieën van de hulpverlener die achter hem zit.

Essentieel, vergeet niet:
Neem geen risico. In de praktijk is het voor de eerstehulpverlener erg lastig om onderscheid te maken tussen het hartinfarct, angina pectoris of andere oorzaken van pijn op de borst. Bij twijfel ga je uit van het ergste (hartinfarct) en wordt direct professionele hulp ingeschakeld!

Overzicht Eerste Hulp

Sommige thema's zijn erg uitgebreid en er kan veel verteld worden. Om het overzicht te bewaren voor beginnende én gevorderde Eerste Hulpverleners wordt een samenvatting van ieder onderwerp in onderstaand schema gezet:

Koptekst	Angina pectoris	Hartinfarct
Situatie	Pijn op de borst bij inspanning	Pijn op de borst in rust (soms bij inspanning)
Verschijnselen	Drukkende pijn achter borstbeen Benauwdheid of kortademigheid Matig zweten/klam Soms misselijk, soms braken Zakt in rust of na nitrospray	Drukkende pijn achter borstbeen Benauwdheid of kortademigheid Hevig zweten, bleek, grauw Vaak misselijkheid, braken Zakt niet in rust of na nitrospray
Conclusie	Angina pectoris	Hartinfarct
Handelen	Verwijs slachtoffer naar huisarts Bij twijfel: bel 112!	Bel 112! Halfzittende houding Geruststellen
Opmerkingen	Neem geen risico. Bij twijfel gaat men uit van een hartinfarct!

Achtergrondinformatie/Verdieping

Volgt.

Professionele hulpverleners

Professionele hulpverleners zullen bij aankomst bij het slachtoffer de ABCDE-methodiek starten volgens het Advanced Life Support protocol. Er wordt een hartfilmpje (ECG) gemaakt om te kijken of er aanwijzingen zijn voor zuurstoftekort in het hart.

Zij volgen een aantal stappen om de klachten te verminderen en ernstiger schade te voorkomen:

• Het slachtoffer krijgt zuurstof via een sonde of op een non-rebreathing mask voor extra zuurstof in het bloed en voor comfort.
• Men geeft medicijnen om het bloed te verdunnen, o.a. (aspirine).
• Men geeft nitroglycerine via het infuus om de kransslagaders zoveel mogelijk te verwijden en zo de zuurstof aanvoer naar het hart te verbeteren en de pijn te verlichten.
• Men geeft eventueel morfine om de pijn te verminderen en de benauwdheid te doen afnemen.